CD-recensie
© Kees de Leeuw, april 2009
 |
(Natanael) Berg: Symfonie nr. 1 (Alles endet was entstehet) - nr. 2 (De vier jaargetijden).
Deutsche Staatsphilharmonie Rheinland-Pfalz o.l.v. Ari Rasilainen.
CPO 777 324-2 • 61' •
Bij de naam Berg wordt al snel gedacht aan de componist Alban Berg. Het label CPO gaat zich echter bezig houden met het uitbrengen van symfonische werken van de Zweed Natanael Berg (1879-1957). Al eerder bracht dit label symfonieën uit van zijn landgenoten Kurt Atterberg, Ture Rangström, Dag Wiren en Wilhelm Peterson-Berger. CPO staat niet alleen in het promoten van Zweedse muziek. Het kleine Zweedse label Sterling brengt romantische muziek uit met vaak symfonische orkestwerken, met aanvankelijk vooral de nadruk uit het vaderland. Bij Sterling verscheen al eerder een geheel aan Berg gewijde cd. Deze cd bevat onder meer de vierde symfonie, die ook al op een ander label uitgebracht werd. Niet geheel onbekende muziek dus voor de kenner, maar CPO pakt het dus wat grootser aan. Berg schreef vijf symfonieën en nog meer orkestmuziek. Genoeg composities dus voor enkele cd’s.
Berg werd geboren in Zweden waar het professionele muziekleven nog op een laag peil stond. Hij werkte samen met zijn collega’s Oskar Lindberg, Ture Rangström en Kurt Atterberg aan de professionalisering van de organisatie van het muziekleven. Dit betekende niet dat het voor de componisten mogelijk was om van de muziek te leven. Berg was dierenarts en werkte voor het Ministerie van Defensie, waarbij hij zich vooral met de stoeterij bezig hield.
In het gezin Berg werd zeer veel gemusiceerd en een tijdlang woonde de componist Jacob Adolf Hägg bij de familie in. Hij gaf Berg les, nadat hij al eerder door zijn moeder onderwezen was. Later ging hij naar het conservatorium in Stockholm. Hier heerste een zeer conservatieve sfeer, want muziek na Van Beethoven was eigenlijk taboe en Wagners toonkunst dus ook. Berg vroeg en kreeg ook hulp van Wilhelm Stenhammar. Het componeren leerde Berg vooral autodidact. Hij oriënteerde zich echter ook in Berlijn waar hij de eerste avond Salome van Richard Strauss bezocht. Na bezoeken aan München en Parijs studeerde hij langere tijd in Wenen.
Berg hield zich vooral bezig met opera en symfonische muziek. Zijn Eerste symfonie draagt de titel “Alles endet was entstehet”, naar een gedicht van Michelangelo dat ook door Hugo Wolf werd getoonzet. Hoewel dit werk van de Zweedse componist soms enigszins frivool en ‘licht’ klassiek klinkt, verandert het karakter plotseling in het vierde en laatste deel. Tijdens het componeren van dit deel kreeg de componist bericht van de tragische ondergang van de Titanic. Hierop veranderde Berg het karakter van dit laatste deel door het nogal abrupt te onderbreken met hartverscheurende dissonanten en het te veranderen van een soort idyllische pastorale in een treurmars. Vooral de abrupte wending geeft aan hoe plotseling het leven kan overgaan in de dood en hoe ingrijpend dit is. Hoe tragisch de aanleiding zijn mag, het geeft de soms wat oppervlakkige aandoende muziek een interessante en pathetische wending.
De Tweede symfonie is over het geheel genomen dramatischer, minder ‘licht’ van aard en getuigt van de progressie van de componist. De compositie heeft als bijnaam “De vier jaargetijden” en is in feite een soort symfonisch gedicht. Het werk begint met de lente om uiteindelijk via een flinke herfststorm in de rustige ingetogen winter met belletjes te eindigen.
Hoewel Bergs muziek niet uitblinkt in originaliteit, is het voor de liefhebber van (laat-)romantische symfonische muziek de moeite waard om eens naar deze cd te luisteren. Aan de goede uitvoering onder de bezielende leiding van Ari Rasilainen zal het niet liggen.