CD-recensie

 

© Kees de Leeuw, januari 2015

 

Agricola: Drie Kerstcantates

Uns ist ein Kind geboren - Die Hirten bei der Krippe - Kündlich groß ist das gottselige Geheimnis

Berit Solset (sopraan), Myriam Arbouz (alt), Nicolas Mulroy (tenor), Matthias Vieweg (bas), Kölner Akademie o.l.v. Michael Alexander Willens

CPO 777 921-2 • 81' •

Opname: Deutschlandfunk, Kammermusiksaal, 5-7 juni 2014

 

Van de composities van Johann Friedrich Agricola, niet te verwarren met Alexander Agricola (1456-1506), zijn er heel weinig op cd verschenen. CPO pakt goed uit met een cd van meer dan tachtig minuten met muziek voor Kerst die zeker een belangrijke en prachtige aanvulling is op het bekende repertoire.

Johann Friedrich Agricola werd in 1720 geboren in Dobitschen in het hertogdom Altenburg en kreeg hier zijn eerste muzieklessen. Veel (b)lijkt er niet over zijn jeugd bekend want zowel het uitgebreide cd-tekstboekje als de muziekencyclopedie Grove geven amper informatie. Wikipedia vermeldt echter dat Agricola zijn eerste muziekonderricht ontving van Johann Paul Martini, een schoolmeester. Volgens Charles Burney, bekend vanwege zijn muziekreizen en de boeken die hierover schreef, zou de moeder van Agricola een verwant van Händel zijn geweest, maar volgens latere opvattingen is dit een verkeerde veronderstelling.
Meer bekend is over de studietijd die Agricola doorbracht in Leipzig. Hij studeerde rechten maar nam ook les bij Johann Sebastian Bach. Deze onderwees hem onder meer in het orgelspel wat zeker tot resultaten leidde want v olgens Burney werd Agricola later beschouwd als de beste organist van Berlijn.
Tevens bezocht hij de beroemde Hofkapel in Dresden waar hij onder meer passiemuziek van kapelmeester Hasse hoorde. Mogelijk bevorderde dit sterk zijn liefde voor de Italiaanse muziek, waar Agricola in zijn vele geschriften van getuigde.
Na zijn driejarig verblijf in Leipzig verhuisde hij in 1741 naar Berlijn waar hij les nam bij Quantz. Hij ontmoette hier ook Carl Philipp Emanuel Bach met wie hij later een necrologie over Johann Sebastian Bach schreef. Een andere belangrijke musicus die hij ontmoette was Carl Heinrich Graun. Agricola was ook actief als orgel- en zangpedagoog, en zette hierover het nodige op papier. Hij zong mee tijdens de première (1755) van Der Tod Jesu van Graun. Hij organiseerde ook huisconcerten waarbij meer dan eens weinig gangbaar repertoire werd uitgevoerd. Hiernaast redigeerde hij bloemlezingen met liederen en orgelwerken.
Naast al zijn pedagogische- en schrijfactiviteiten componeerde hij vooral vocale muziek. Hij werd opgemerkt door Frederik (de Grote) II van Pruissen in Potsdam die hem benoemde tot hofcomponist. Kort hierna trad Agricola echter in het huwelijk met een van de zangeressen uit de Opera en dat was tegen de wil van de vorst die vond dat prima donna's in zijn dienst alleenstaand moesten blijven. Een forse vermindering in salaris was het gevolg en toen hij Graun na diens dood in 1759 opvolgde als kapelmeester onthield Frederik de Grote Agricola deze titel. Titelloos leidde hij tot zijn dood in 1774 de Königliche Hofoper in Berlijn.
Agricola is vooral beïnvloed door Graun en Hasse. Hoewel zijn werk soms als 'galant', de overgangsperiode van de barok naar de klassieke periode, getypeerd kan worden was hij qua smaak behoudend, zoals blijkt uit zijn pennenvruchten. Op grond van de composities op deze cd wordt duidelijk dat Agricola wat dichter bij vader dan bij zoon Bach stond. Echter, Sturm und Drang mogen ontbreken, Agricola werd wel beïnvloed door de Empfindsamkeit en was dus toch een kind van zijn tijd.

Uns ist ein Kind geboren is een tamelijk ingetogen compositie. Trompetten ontbreken niet in deze compositie, maar de tekst is nogal beschouwend en de muziek dientengevolge ook. Zelfs het tweede deel Jauchze, frohlocke is tamelijk sereen. Het wil niet zeggen dat dramatiek ontbreekt, getuige de aria voor bas Schließ, Verdamnis . Het koor komt vaak aan bod, hetgeen betekent dat de solisten verdubbeld worden met vier collega's.

Die Hirten bei der Krippe, zoals de titel al impliceert, is een pastorale cantate die begint met een instrumentale inleiding en waarbij vooral een hoofdrol is weggelegd voor de jonge en veelbelovende Noorse sopraan Berit Solset.

In Kündlich groß ist das gottselige Geheimnis worden de twee aria's gezongen door alt en tenor, afgewisseld met recitatieven en het koor. Het is de meest feestelijke cantate die qua stijl conventioneel is, maar voor de liefhebbers van dit soort muziek erg aantrekkelijk.

De uitstekend presterende solisten en hun collega-zangers vormen als koor een harmonieus geheel. De Kölner Akademie is een zeer flexibel orkest met een repertoire uit vijf eeuwen, inclusief de eenentwintigste, en dat desgewenst op historische instrumenten speelt. Het is onder meer bekend vanwege veelgeprezen cd's met pianoconcerten van Mozart met Ronald Brautigam voor het label BIS (deels op deze site besproken). De Amerikaanse dirigent heeft een fijne neus voor onbekend maar interessant repertoire, waar deze cd een prachtig voorbeeld van is. Een mooie aanwinst voor de Kerst!


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links