CD-recensie
© Jan de Kruijff, november 2006
 |
Holliger: Vioolconcert.
Ysaÿe: Sonate voor viool solo nr. 3 op. 27 nr. 3.
Thomas Zehetmair (viool), Südwestfunk Sinfonieorchester o.l.v. Heinz Holliger.
ECM New Series 476.1941 • 54' •
Als hoboïst die zowel oude als eigentijdse muziek zo voortreffelijk uitvoerde was Heinz Holliger decennialang hooglijk gewaardeerd; als componist manifesteerde hij zich sinds 1961 – gelanceerd door zijn leraar Boulez - met werken als Elis, de Sequenzen voor harp Der magische Tänzer, het hobo/altviool/harptrio (1966) Siebengesang (1967), de psalm Dona nobis pacem (1971), Studie über über Mehrklänge (1971), een strijkkwartet (1973), de Übungen zu Scandarell, de Chaconne voor cello solo, de liederencyclus Befreit (1975), Die Jahreszeiten (1978), Trema (1981), een viool/cello duo en Turm Musik (1982), Lieder ohne Worte (1988/94), het piano/blaaskwintet (1989), Ostinato funebre plus Alb-Chehr (1991) en 3 liederen (1993). Vaak was in die werken een grote rol toebedacht aan zijn vrouw, de harpiste Ursula Holliger. Overigens: al die werken zijn op cd verschenen.
Intussen leek het stil geworden rond de instrumentalist: men hoort letterlijk weinig meer van hem. Totdat ineens zijn vioolconcert dat als driedelig werk in de periode 1993/5 ontstond maar in 2002 werd aangevuld met een liefst zeventien minuten durende epiloog. Postuum als eerbetoon opgedragen aan Louis Soutter, een Zwitserse violist en schilder (1871-1942) wiens gekwelde beelden vol gewelddadigheid en wanhoop diepe indruk maakten op de componist. De epiloog draagt als ondertitel “Vóór het bloedbad” naar een van Soutters schilderijen uit 1939, een werk dat in facsimile is afgebeeld in het begeleidende boekje.
Natuurlijk is Holligers concert geen vrolijk, onbekommerd werk, maar het is beslist ook niet uitsluitend somber en deprimerend. De eerste drie delen – met de ondertitels Deuil, Obsession en Ombres tonen een verbluffend portret van virtuositeit onder hoge druk; die Epiloog is veel weerbarstiger, maar Holliger laat de nodige ruimte voor blijken van mededogen voor de menselijke slachtoffers van geweld en fanatisme. Het mag dan gaan om verouderende muziek vol agonie, maar in effect en in context gaat het meer om een eerbetoon aan de creatieve impulsen die hoewel zwaar in de verdrukking gebracht toch weigeren het loodje te leggen.
Die positieve indrukken zijn in hoge mate te danken aan de artistieke inzet en het duidelijke engagement van Thomas Zehetmair, een geweldige violist. Holligers eigen directie lijkt een waarborg voor authenticiteit. Het Vioolconcert wordt heel treffend voorafgegaan door de derde solosonate van Ysaÿe, die als ondertitel Ballade heeft. Een heel wezenlijke bijdrage aan het cd repertoire is hier tot stand gebracht.