CD-recensie
© Jan de Kruijff, december 2006
 |
Bartók: Muziek voor snaren, slagwerk en celesta - Divertimento voor strijkorkest.
Chamber orchestra of Europe o.l.v. Nikolaus Harnoncourt.
RCA 82876-59326-2 • 61' •
Harnoncourt, ooit met zijn gamba begonnen als authenticiteitpionier op barokgebied, is in een decennialang vergend proces langzamerhand een niet te versmaden dirigent van het symfonische werk van Beethoven, Schubert, Brahms en Bruckner geworden. Ooit bekende hij me dat hij graag eens Gershwins Porgy and Bess (1935) wilde doen. Intussen is hij met Bartók – de classicus onder de modernen, misschien was dat voor de dirigent een link - duidelijk Gershwin letterlijk (de Muziek is uit 1936, het Divertimento uit 1939) en figuurlijk voorbij en hoe!
De Muziek behoort tot ’s componisten onorthodoxe, meest gecompliceerde en veeleisende werken. Het bestaat uit vier, vrijwel continue delen en is georkestreerd voor een uniek ensemble bestaande uit twee groepen strijkers, een falanx van slagwerkinstrumenten met o.a. bekkens, pauken, trommen, tam-tam en xylofoon plus piano, harp en celesta, waarbij voor iedereen de positie op het podium nadrukkelijk is bepaald. Na bijna 68 jaar is het nog steeds een heel ‘griezelig’ stuk muziek (geen wonder dus dat Stanley Kubrick het gebruikte als soundtrack voor zijn verfilming van Stephen Kings The shining).
Sinds Harnoncourt regelmatig is gaan samenwerken met het in alle opzichten geweldig goede Chamber orchestra of Europe – met als cd vruchten de symfonieën en pianoconcerten van Beethoven – dat in lenigheid, precisie, speelvreugde en virtuositeit enigszins herinnert aan de Academy of St. Martin-in-the-Fields in zijn beste dagen – heeft hij een voortreffelijke verstandhouding met het ensemble opgebouwd.
Niet zo vaak is het werk zo pakkend gerealiseerd als muziekconserve: iedere vezel leeft, alle expressieve mogelijkheden zijn uitgebuit, de snelle delen zijn kraakhelder en heel levendig, het adagio klinkt heel intens en mysterieus, de dynamische verhoudingen zijn keurig verzorgd, de balans is heel natuurlijk, er zijn prachtig verstilde pianissimi en de technici brachten het geheel heel present en scherp in focus.
In minder goede vertolkingen kan het Divertimento stug klinken, maar hier straalt het levenskracht uit. Harnoncourt erkent en benadrukt de Hongaarse volksmuziek als ruw materiaal voor dit werk en accentueert vooral de ‘primitieve’ kanten daarvan, zodat de rijkelijk van peper en paprika voorziene energieke hoekdelen terecht iets agressiefs krijgen. Aardgebonden passie viert hoogtij in een nadrukkelijke en volbloedige verklanking. In het sfeervol, natuurlijk ademend gespeelde langzame deel wordt bij wijze van contrast veel warme lyriek getoond. Heel mooi ook het contrast tussen soli en tutti.