CD-recensie

© Harry-Imre Dijkstra, oktober 2021

Sommige muzikale samenwerkingen zijn dermate bekend geworden dat gemakkelijk vergeten wordt wat de afzonderlijke deelnemers ooit hebben gepresteerd. In het geval van Arthur Sullivan (1842-1900) is de associatie met tekstschrijver William Schwenck Gilbert onvermijdelijk. De lichte Engelse opera in het Victoriaanse tijdperk is ondenkbaar zonder de Gilbert & Sullivan producties als The sorcerer, H.M.S. Pinafore, The Mikado en The pirates of Penzance. Maar Sullivans begaafdheid als componist mag op zichzelf staan, getuige de muziek die op dit album is te vinden.

Aardig aan dit album is dat er aldus een goed beeld gevormd kan worden van Sullivans ontwikkeling in zijn vroege carrière. Opgeleid in Londen en Leipzig, werd hij in 1862 al beschouwd als het grootste Engelse muzikale talent en waren de verwachtingen direct hoog, na een sensationeel onthaalde première van zijn toneelmuziek bij The tempest van Shakespeare.

The sapphire necklace was Sullivans eerste opera, waar hij lang aan werkte en er uiteindelijk geheel niet tevreden over was. Alleen de ouverture kreeg enige bekendheid, met daarnaast nog een koorlied. De ouverture bezit bijna alle ingrediënten van een sterke compositie: vorm, orkestratie, heldere melodielijnen en goed gedoseerde muzikale spanning laten geen twijfel bestaan over Sullivans genie. Ook is de invloed van Mendelssohn onmiskenbaar. Dezelfde kwaliteiten, gekoppeld aan Sullivans inventie maken ook van de aan zijn overleden vader opgedragen Overture in C een uiterst genietbaar werk, dat met relatief eenvoudige middelen een verbluffend resultaat oplevert. Het RTÉ Concert Orchestra uit Dublin voelt zich prima thuis in deze partituren, joyeus en geconcentreerd spel maken de uitvoeringen meer dan verdienstelijk. Er had nog wel een kansje gelegen om de lichtelijk ontbrekende theatraliteit in Sullivans vroege werken in de uitvoeringen te compenseren, met wat ruimere expressie en grotere contrasten.

Dankzij de samenwerking met Gilbert, rijpte Sullivan bliksemsnel tot een uiterst creatieve theatercomponist die met relatief weinig middelen direct de juiste sfeer weet te schetsen. De toneelmuziek bij twee Shakespeare-drama's bewijst dat buitengewoon goed, De Italiaanse wind waait uiterst fris en gunstig in de muziek bij The merchant of Venice; de introductie brengt de luisteraar onmiddellijk in zuidelijke contreien, de daaropvolgende serenade lijkt een vriendelijke aria uit een Italiaanse opera. Tenor Emmanuel Lawler, volgens de kritieken van destijds – de opnamen stammen verrassend genoeg uit 1992 – was Lawler de grootste Ierse tenor sinds John McCormack. Een dergelijk natuurtalent als die grootheid mag Lawler dan niet zijn, zijn vocale beheersing is absoluut van hoog niveau en de stemkleur zeker warm en vriendelijk.

Ook in de toneelmuziek bij Henry VIII treft Sullivan in zijn muziek direct de juiste toets, zonder een gemakkelijke greep te doen uit historiserende clichés: typische oude dansjes of modale harmonieën ontbreken. De muziek ademt eerder statigheid uit, met een hoffelijke mars en een Graceful dance, zoals het derde deeltje letterlijk heet. De gevoelige Water music geeft het uitvoerende ensemble alle gelegenheid de subtiele kleuren fraai uit te spelen, met een hoofdrol voor de trompettist.

Deze heruitgave – eerder op het label Marco Polo uitgebracht – is zeer welkom en waardevol: het biedt liefhebbers de kans goed kennis te maken met een ander deel van Sullivans bijzondere muziek dan enkel zijn opera's.

index