CD-recensie

 

© Harry-Imre Dijkstra, mei 2021

Sorabji: 100 Transcendental Studies (nr. 84-100)

Fredrik Ullén (piano)

BIS-2433 • 118' • (2 cd's)
Opname juni 2018, mei en dec. 2019, Karolinska Institutet, Stockholm

   

Het lijdt geen twijfel dat Fredrik Ulléns tweede professie als neuro-wetenschapper hem een enorm voordeel opgeleverd heeft bij het vastleggen van de gigantische cyclus pianostudies van de Engelse componist Kaikhosru Shapurji Sorabji (1892-1988). Het vereist een bijna onmenselijk grote dosis objectiviteit, analyse en overzicht om als uitvoerder recht te doen aan deze werken. Sorabji schreef de 100 etudes in Londen in de periode 1940-44, in de nachtelijke uren, terwijl de bommen vervaarlijk dichtbij in zijn wijk insloegen. Maar emoties daaromtrent zijn eenvoudigweg niet aan te wijzen in zijn muziek: polyritmiek, verschillende tonaliteiten en atonaliteit, abrupte overgangen, hondsmoeilijke technische passages en extremen in klankkleur (met name in de langzame stukken) zijn de belangrijke kenmerken en de muziek lijkt ook helemaal niet bedoeld om een transcendentale boodschap over te brengen. Het betekent niet, dat de muziek ondoorgrondelijk is, maar een argeloze luisteraar kan het behoorlijk afschrikken. Rustig blijven zitten en geduld hebben: alleen zo hebben we kans erin opgenomen te worden.

Ullén bewijst met zijn uitvoering van de laatste reeks (hij startte zijn opnames in 2005) dat Sorabji's muziek daarmee weliswaar op zichzelf staat maar niet ongenaakbaar is of van graniet, laat staan kaal of plat. Alleen de laatste etude vergt veel, misschien te veel: het is een reeks fuga's van bij elkaar een uurtje. Het komt ongenadig over en men mag zich afvragen of dat ook niet gewoon de bedoeling is. Het is per slot van rekening een etude, nietwaar?!

Maar het is dan ook nummer 100: de culminatie van de cyclus, ongetwijfeld bedoeld als een ode aan Sorabji's grote voorbeeld Ferruccio Busoni die naam en faam kreeg door zijn vele, groots vormgegeven pianobewerkingen van Bachs fuga's en andere werken.

Ullén creëert met zijn spel een klankwereld die volkomen natuurlijk tot leven komt en die luisterervaring mag gerust transcendentaal genoemd worden. Het is weinig spelers gegeven dit te volbrengen, met zoveel toewijding bovendien. Slechts de naam van de Australisch-Nederlandse pianist Geoffrey Douglas Madge zou in dit verband genoemd kunnen worden: weliswaar heeft hij niet de etudes maar wel Sorabji's vier uren durende Opus Clavicembalisticum internationaal meermaals uitgevoerd (én alle pianowerken van Busoni opgenomen) en bovendien persoonlijk met hem kunnen werken.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links