CD-recensie

Má Vlast, maar dan anders

© Gerard van der Leeuw, maart 2023

De maatregelen rond corona zorgden ervoor dat de geplande opening van het festival Pražské jaro (Praagse lente), de traditionele uitvoering van Smetena’s complete Má Vlast (Mijn Vaderland) , zes symfonische gedichten, door het Rundfunk-Sinfonie Orchester Berlin onder leiding van Vladimir Jurowski in 2021 niet door kon gaan. In plaats daarvan werd het festival, dat al even traditioneel begint op 12 mei, de sterfdag van Bedřich Smetana (1824-1884), geopend door Collegium 1704 onder leiding van Václav Luks. Een ensemble dat de meesten van ons zullen kennen als een barok ensemble dat bekend staat om zijn uitvoeringen van de muziek van Jan Dismas Zelenka (1679-1745) en tijdgenoten. Een ‘authentieke’ Má Vlast dus. Of zoals dirigent Václav Luks destijds zei:

"Má Vlast uitvoeren op de instrumenten van destijds en in de geest van de concertgebruiken van eind 19de eeuw is een bijzondere uitdaging. Onze uitvoering wordt echter geen museumreconstructie. Ik vertrouw erop dat we erin slagen om Má Vlast in nieuwe kleuren voor te stellen, maar wel met veel respect voor de geniale componist."

Ik hoorde en zag de uitvoering rechtstreeks vanuit Praag en was behoorlijk onder de indruk. Onlangs is de complete uitvoering op Accent verschenen. Een avontuur. Václav Luks schreef maar liefst twee uitgebreide toelichtingen in het viertalige tekstboekje (Engels, Frans, Duits en Tsjechisch) één over het werk als geheel en één over de uitvoering ervan op originele instrumenten. Beide toelichtingen, waarin hij onder meer ingaat op de geschiedenis van het werk, het gebruik van het portamento, de blaasinstrumenten uit die tijd en Smetana’s uiterst precieze dynamische tekens en articulatie, zijn het lezen meer dan waard.

Al heel interessant is wat hij zegt over het veel spaarzamer gebruik van het vibrato in Smetana’s tijd. Hij haalt niet alleen het boek Violin Playing As I Teach It van de beroemde violist Leopold Auer (1845-1930) aan: ‘a plague of the most inartistic nature’, maar luisterde ook naar nog bestaande opnames van de leraar van Auer, Joseph Joachim en Eugène Ysaÿe.

Natuurlijk ontkom je er niet aan deze uitvoering te vergelijken met die van andere grote Tsjechische dirigenten als Václav Talich (1883-1961), Karel Šejna (1896-1982), Karel Ančerl (1908-1973), Václav Neumann (1920-1995), Jiří Bělohlávek (1946-2017), Jakub Hrůša (*1981) en natuurlijk Rafael Kubelík (1914-1996), in 1946 de oprichter van Pražské jaro. Na de Fluwelen revolutie keerde hij op speciaal verzoek van Václav Havel naar Tsjechoslowakije terug en dirigeerde daar in 1990 de opening van ‘zijn’ festival (te zien en te beluisteren op YouTtube).

Het beluisteren van de complete cyclus achter elkaar is op zich al een ervaring, omdat je zo duidelijk kunt horen hoe Smetana de cyclus als één geheel heeft geconcipieerd. En Václav Luks verricht met het uitgebreide Collegium 1704 ware wondertjes. Hij moet zich als een terrier in deze materie hebben vastgebeten. En het resultaat is dan ook niet minder dan een openbaring. Nooit eerder hoorde ik Má Vlast zo kleurrijk, zo afwisselend. Wie mocht denken dat de ‘authentieke’ blazers te kort komen in een martiaal deel als Blaník, zal tot zijn verbazing vaststellen dat hij ongelijk heeft. En dat Václav Luks met de gecompliceerde fuga in Z českých luhů a hájů raad weet zal niemand verbazen.

Een meesterwerk, gecomponeerd door de inmiddels al dove Smetana, in een meesterlijke uitvoering. Een opname die rustig naast die van die andere grote Tsjechische dirigenten kan staan. Op 12 mei a.s. zal Má Vlast in Praag klinken in een uitvoering door het Welsh National Opera Orchestra o.l.v. de Tsjechische dirigent Tomáš Hanus, een leerling van Jiří Bělohlávek. De eerste berichten uit Cardiff maken nieuwsgierig….

index