CD-recensie

 

© Gerard van der Leeuw, december 2020

Fazil Say - Complete Violin Works

Say: Vioolsonate nr. 1 op. 7 - Vioolsonate nr. 2 op. 82 (Mount Ida) - Vioolconcert (1001 Nights in the Harem)

Friedemann Eichhorn (viool), Fazil Say (piano), Deutsche Radio Philharmonie o.l.v. Christoph Eschenbach
Naxos 8.574085 • 70' •
Opname: 2019, Saarbrücken

   

Vanaf het cd-boekje kijken drie heren je aan. Van links naar rechts: violist Friedemann Eichhorn (*1971 in Munster), componist/pianist Fazil Say (*1970 in Ankara) en pianist/dirigent Christoph Eschenbach (*1940 in Breslau/Wrocław).

Gedrieën staan zij garant voor een bijzondere uitvoering van het tot dusver complete viooloeuvre van Fazil Say:
- de sonate voor viool en piano nr. 1, op. 7 (1997)
- het concert voor viool en orkest, op. 25 (2007)
- Cleopatra voor viool solo, op. 34 (2010)
- de sonate voor viool en piano nr. 2 op. 82 (2019)

Het is een bijzonder oeuvre. Een oeuvre waarin je invloeden kunt bespeuren van Turkse volksmuziek, Liszt en jazz. Hier en daar komt ook Bartók om de hoek kijken, hetgeen je eraan herinnert dat Bartók in 1936 samen met Ahmet Adnan Saygun (1907 1991) in Turkije onderzoek naar de volksmuziek deed. Ik kan het niet laten daar een mooie foto van te laten zien:

Béla Bartók en Ahmet Adnan Saygun op een boerenwagen (1936)

Op de cd allereerst het laatst gecomponeerde werk: de sonate voor viool en piano nr. 2 op. 82, bijgenaamd Kaz Dağları (Berg Ida). Een heilige berg die al genoemd wordt door Homerus en Vergilius; de plek waar Paris zijn schapen hoedde, waar Zeus Ganymed ontvoerde en vanwaar hij naar het verloop van de strijd om Troje keek, de plek waar de eerste versie van de profetieën van de Sibyllen werd geschreven.

Het werk is ontstaan als protest tegen de goudwinning door een Canadese firma, die de natuur enorme schade toebracht en het grondwater vergiftigde. Dieren werden verjaagd en een enorm aantal bomen werd gekapt.
Uiteraard werd de bevolking onkundig gehouden, maar toen via satellietbeelden de enorme omvang van de schade bekend werd ontstond er een spontaan volksprotest.
Fazil Say - hij is wel vaker een luis in de pels van Recep Tayyip Erdoğan* - liet een vleugel naar de plek van het protest brengen, waarop hij urenlang improviseerde, bekende melodieën van Mozart verjazzte (Alla Turca Jazz), maar ook een aantal basis motieven voor zijn sonate bedacht.

Fazil Say op de Berg Ida

De Engelstalige titels van de delen van de sonate spreken voor
zich: 1. Decimation of Nature, 2. Wounded Bird, 3. Rite of Hope.
De vioolsonate nr. 1 Op. 7 uit 1997 begint met een Andante misterioso.
Volgt een jazzy tweede deel waarin de geprepareerde
piano een qanûn imiteert. Het meest bartókiaans is wel het
derde deel, een energieke horon, oorspronkelijk een door vissers
gedanste snelle dans uit het gebied rond de Zwarte zee. In het
vierde deel citeert Say een bekend Turks lied: Odam Kireçtir.
Mooi hier het verstilde slot dat weer terugvoert naar het begindeel:

Cleopatra op. 34 (2010) is een uiterst virtuoos stuk voor vioolsolo dat Say in 2010 schreef voor het concours Henri Michaux in Lichtenberg. Een dansant stuk waarin de viool ook nog eens als slaginstrument fungeert. Dit zijn stuk voor stuk belangwekkende uitvoeringen, al kan Friedemann Eichhorn mij de gepassioneerde uitvoeringen die violiste Patricia Kopatchinskaja van een aantal van deze werken gaf niet doen vergeten. Als zij speelt durf je haast geen adem te halen. Maar de intensieve samenwerking tussen Eichhorn en Say staat hier garant voor gezaghebbende uitvoeringen.
Dat geldt nadrukkelijk ook voor het door Christoph Eschenbach gedirigeerde vioolconcert waarin naast violist Friedemann Eichhorn ook een belangrijke rol is weggelegd voor slagwerker Aykut Köselerli die een aantal Turkse slaginstrumenten bespeelt waaronder de kudüm, een bendir en de darboeka.

De muziek van Say is een wereld op zich: nu eens virtuoos, soms ongenaakbaar en stekelig, dan weer mierzoet en sentimenteel. Maar boeien doet ze!

_________________
*Fazil Say schreef in het voorwoord bij zijn Gezi Park 1 op. 48 over de protesten uit 2013 o.a.: 'Am Abend des 30 Mai haben sich Tausende von Menschen im Gezi-Park versammelt, um dem Protest ihre Stimme zu geben. Sie sind fröhlich und repräsentieren das moderne Gesicht der Türkei. Sie sind wegen der Freiheit hier und die Menge drängt. Tausende von Stimmen ertönen; es gibt Hoffnung. Kurden und Türken, Aleviten und Sunniten, Gläubige und Ungläubige haben sich im Park versammelt. Das Ziel ihrer Solidarität ist der Schutz des Parkes. Um fünf Uhr morgens fährt die Polizei eine herzlose und unangemessen gewalttätige Aktion gegen die Protestierenden. Die demokratisch gesinnten Bürger Istanbuls hören diese Nachrichten und gehen dagegen auf die Straßen. Dies war ein Aufstand, den die Türkei in ihrer Geschichte bislang noch nicht gesehen hat. Millionen von Menschen versammeln sich in Istanbuls Taksim-Platz, in Besiktas und in den Kadikoy-Distrikten, in Ankara, Izmir und Adana, und beginnen mit wochenlangen Protesten gegen die Regierung, die die Welt aufhorchen lassen.'


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links