CD-recensie

 

© Gerard van der Leeuw, november 2022

Locke: Pysche

Ensemble Correspondances o.l.v. Sébastien Daucé
Harmonia Mundi HMM90 5325/6 • 1.47' • (2 cd's)
Opname: juli en augustus 2022, Chapelle des Jésuites, Saint
Omer (F)

   

Psyche ademde dieper en slaakte een zucht uit haar hartje. Zij wond hare armen onder haar hoofd; hare wiekjes lagen rechts en links van haar uit en op de fluitmelodie dreef hare gedachte als doellooze droom: rozebladeren op water. Zij droomde en zij luisterde… (Louis Couperus)

In 1995 verscheen op het label L’Oiseau-Lyre een eerste opname van Psyche van Matthew Locke, een semi-opera in vijf bedrijven op een libretto van Thomas Shadwell. Een opname die nog altijd het beluisteren waard is, al komt het verhaal wat moeizaam op gang en klinkt het gebruikte slagwerk een beetje alsof de bespelers ervan net hun eerste les Orff-instrumentarium achter de rug hebben. Dirigent Philip Pickett - om redenen die er hier verder niet toe doen verdween hij plotseling van het muzikale toneel - leidt het New London Consort en solisten als Catherine Bott en Paul Agnew dragen het geheel. Maar het werd stilaan wel tijd voor een nieuwe opname. En net als de eerdere opname met Pickett is ook de nieuwe, met het Ensemble Correspondances o.l.v. Sébastien Daucé een reconstructie.

Locke kraste zijn naam in Exeter in de muur achter het orgel in de kathedraal

En dat heeft alles te maken met Matthew Locke zelf, die zijn opera (alleen zangstemmen en continuo) publiceerde zonder de bijbehorende, door Giovanni Battista Draghi gecomponeerde dansen. Pickett loste de lacune op door een aantal clavecimbelwerken van Draghi in stijl te orkestreren, Sébastien Daucé deed het anders:

'Pour reconstruire cette Psyche dans son intégralité, j’ai d’abord naturellement cherché à rendre à César ce qui lui appartient, et donc à trouver chez Draghi lui-même des musiques instrumentales qui auraient pu résonner avec ces moments particuliers, quitte à les adapter. Cette recherche fut malheureusement infructueuse, tant pour les rares pièces instrumentales, que pour d’éventuelles transcriptions de pièces de clavecin.'

En omdat librettist Thomas Shadwell zijn libretto voor een zeer groot deel baseerde op het libretto dat Thomas Corneille (de broer vàn) en Philippe Quinault schreven voor de tragécomedie et ballet Psyché van Lully uit 1671 keek hij ook naar die muziek:

'Cette fois, c’est davantage l’enchâssement permanent des styles qui me semblait mal venu: ces deux compositeurs contemporains l’un de l’autre ont une invention et un esprit tellement différents que l’alternance régulière les dessert tous deux. Néanmoins, pour saluer l’origine de l’oeuvre, j’ai choisi de garder en guise d’intermède la plainte italienne de Lully, en écho au quatuor des Désespérés à la fin du second acte.'

De uiteindelijke oplossing:

'La troisième piste, que j’ai finalement jugée la plus satisfaisante, a consisté à aller puiser dans deux répertoires: d’abord la musique même de Matthew Locke avec le merveilleux et vaste corpus composé pour les consorts de violes, et ensuite dans un recueil manuscrit, conservé à New York, intitulé The Rare Theatrical, comprenant des dizaines de danses écrites pour le théâtre anglais au 17e siècle, dont on ignore la plupart du temps le nom des compositeurs.'

Helaas vermeldt het verder overigens mooie tekstboekje bij de cd nergens welke stukken Daucé in zijn reconstructie precies heeft gebruikt. Net als in de Pickett opname heeft men hier de gesproken tekst compleet weggelaten. Uit Lockes zelfbewuste, om niet te zeggen arrogante voorwoord bij de uitgave van Psyche (1675):

'That Poetry and Musick, the chief manifesters of Harmonical Phancy, should produce such discordant effects in many, is more to be pityed than wonder'd at; it being become a kind of fashionable wit, to Peck and Carp at other Mens conceptions, how mean soever their own are. Expecting therefore to fall under the Lash of some soft headed, or hard hearted Composer (for there are too many better at finding of faults then mending them) I shall endeavour to remove those few blocks which perhaps they may take occasion to stumble at. The first may be the Title, OPERA. To this I must answer, That the word is borrowed of the Italian; who by it, distinguish their Comedies from their Opera's; Those, a short Plot being laid, the Comedians according to their different Theams given, Speak, and Act Extempore; but these after much consideration, industry and pains for splendid Scenes and Machines to Illustrate the Grand Design, with Art are composed in such kinds of Musick as the Subject requires: and accordingly performed. Proportionable to which are these Compositions (…) Their nature for the most part being soft, easie, and, as far as my ability could reach, agreeable to the design of the Author: for in them you have from Ballad to single Air, Counterpoint, Recitative, Fuge, Canon, and Chromatick Musick; which variety (without vanity be it said) was never in Court or Theatre till now presen∣ted in this Nation: though I must confess there has been something done, (and more by me than any other) of this kind. And therefore it may justly wear the Title, though all the Tragedy be not in Musick: for the Author prudently consider'd, that though Italy was, and is the great Academy of the World for that Science and way of Entertainment, England is not: and therefore mixt it with interlocutions, as more proper to our Genius.'

Het verhaal van prinses Psyche en de god Amor (Cupido) vindt zijn oorsprong in een van de verhalen in de raamvertelling Metamorphoseon libri XI, of De gouden ezel van Apuleius. In 1669 publiceerde Jean de la Fontaine zijn op dit verhaal gebaseerde Les Amours de Psyché et de Cupidon, een werk dat ook bij Lodewijk XIV, in die tijd stapelverliefd op Madame de Montespan, zeer in de smaak viel. Het was dan ook Lodewijk XIV die de opdracht tot de 'tragécomedie et ballet' Psyché van Molière/Lully gaf. In 1678, dus vier jaar na Locke’s Psyche zou Lully het werk uitbreiden tot een 'tragédie-lyrique' in 5 bedrijven.

Naar Engeland kwam Psyché in het voetspoor van de Duke of
York, de latere koning James II, een groot bewonderaar van de Franse cultuur. De Duke had tijdens het bewind van Cromwell lange tijd in Parijs doorgebracht en had zo de Franse muziek leren waarderen. Psyche van Matthew Locke was waarschijnlijk bedoeld om te worden opgevoerd ter gelegenheid van zijn huwelijk met Maria van Modena. Dat Locke katholiek was en de Duke zich tot het katholicisme had bekeerd zal zeker hebben bijgedragen aan hun goede verstandhouding.

Librettist Thomas Shadwell schrijft in zijn voorwoord bij de uitgave van zijn tekst van Psyche, dat de stof hem was aangedragen door de grote Shakespeare-acteur Thomas Betterson en de intendant van het Dorset Garden Theatre, waar Locke’s Psyche in première ging. Betterson was kort daarvoor in Parijs geweest, waar hij zonder twijfel de eerste Psyché van Lully heeft gezien. Hij schreef een libretto vol met aanwijzingen als 'A symphony of recorders and soft music en Voices, Flajolets, Violins, Cornets, sackbuts, Hoa-boys: All joyn in Chorus. Here the Singers mingle with the Dancers.'

Aanwijzingen die een reconstructie van wat in 1675 geklonken moet hebben natuurlijk gemakkelijker maakt. Na de succesvolle première op 27 februari schreef souffleur en chroniqueur John Downes:

‘The long expected opera of Psyche, came forth in all her Ornaments; new Scenes, new Machines, new Cloaths, new French dances; This opera was Splendidly set out, especially in Scenes; the Charge of which amounted to above 800l [=£]. It had a Continuance of Performance about 8 days together, it prov’d very Beneficial to the Company; yet the Tempest1 got them more Money.’

Over de uitvoering van dit alles niets dan goeds. Sébastien Daucé stuwt het geheel naar grote hoogten en weet iedere nuance in de tekst recht te doen zonder pedant te worden. Hier en daar is uiteraard hoorbaar dat de solisten voornamelijk franse en geen Engelse zangers zijn, maar het stoort nergens. Voor luisteraars die zich misschien afvragen wie de rollen van Psyche en Amor zingen: die zingen helemaal niet. In deze opera hebben ze uitsluitend een spreekrol en zijn hier dus helemaal niet te horen. Dat is nu eenmaal inherent aan het wat hybride genre dat de Engelse semi-opera nu eenmaal is.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links