CD-recensie

© Gerard van der Leeuw, oktober 2022

Langzaam maar gestaag bouwen Giovanni Antonini en Il Giardino Armonico en het Kammerorchester Basel verder aan hun Haydn 2032 project: de opname van alle symfonieën van Haydn en geselecteerde werken van tijdgenoten. Hier mijn bespreking van de cd’s 10 en 11.

Nr. 10: Les heures du jour. (Il Giardino Armonico)
Zoals een beetje Haydn kenner al kon vermoeden: deze cd bevat de symfonieën 6, 7 en 8, respectievelijk ‘Le matin’, ‘Le midi’ en ‘Le soir’, erg aardig aangevuld - Haydn schreef geen ‘La nuit’ - met Mozarts Serenata notturna KV 239, een nachtelijke serenade. De titel is overigens van Leopold Mozart. Het hoeft geen betoog dat orkest en dirigent, gepokt en gemazeld in de Italiaanse barokmuziek, uitstekend raad weten met deze vroege Haydn-symfonieën, waarin je nog duidelijk de invloed van het concerto grosso kunt horen. Er zijn uitgebreide soli voor o.a. viool, fluit en …contrabas. En wat in deze uitvoering direct opvalt, het ‘retorisch’ karakter van deze muziek. Er worden verhalen verteld. In d
woorden van dirigent Giovanni Antonini:

'We have spoken several times in these short texts about the links between Haydn’s music and a dimension of theatrical and rhetorical communication. An important aspect of this is the matter of instrumental articulation, i.e. how a note should be ‘pronounced’. The technique of articulation between the fifteenth and eighteenth centuries was based on a variety of consonants (and vowels) that wind players had to ‘speak’ when emitting the sound, just as string players had to seek as much differentiation as possible in the ways of attacking a note.'

En het verhaal begint natuurlijk met de ‘zonsopgang’ aan het begin van de ochtend:

Ook Mozarts feestelijke Serenata notturna voor twee orkesten krijgt een magnifieke uitvoering. Let eens op de geïmproviseerde cadensjes in het laatste deel (o.a. pauken en contrabas): de violist haalt hier een geintje uit. Ik ga het u niet verklappen, maar als u goed naar de voorafgaande Haydn heeft geluisterd……

Nr. 11: Au goût Parisien. (Kammerorchester Basel)
Op de ruim tachtig minuten durende cd vier symfonieën die iets met Parijs te maken hebben. Allereerst twee van de zgn. Parijse symfonieën, de zes symfonieën die Haydn tussen 1785 en 1786 schreef voor de concerten van het Concert de la Loge Olympique: nr. 82 in G-groot ‘L’ours’ en nr. 87 in A-groot. Verder nog symfonie nr. 24 in D-groot, met symfonie nr. 41 in C-groot mogelijk de eerste ooit in Parijs gespeelde en nr. 2 in C-groot, de eerste in Parijs gedrukte symfonie. Haydn werd niet internationaal beroemd in Londen, al helemaal niet in Wenen of Berlijn, maar in Parijs.

In de Mercure de France van 12 april 1788 kan men lezen:

‘On a exécuté presque à tous les Concerts des Symphonies de M. Haydn. Chaque jour on sent mieux, et par conséquent on admire davantage les productions de ce vaste génie, qui, dans chacun de ses morceaux, sait si bien, d’ un sujet unique, tirer des développemens si riches et si variés; bien différent de ces Compositeurs stériles, qui passent continuellement d’ une idée à l’ autre, faute d’ en savoir présenter une sous des formes variées, et entassent mécaniquement des effets sur des effets, sans liaison et sans goût.’

En daar is geen woord Frans bij! Er staat luid en duidelijk precies wat we ook vandaag de dag nog zo bewonderen in het genie Haydn: zijn vermogen om kathedralen te bouwen uit nietige en schijnbaar onbelangrijke motiefjes.

Het Kammerorchester Basel blijkt wederom perfect te zijn ingevoerd in deze materie en speelt de sterretjes van de hemel.

Ik wijs u hier slechts op een paar interessante details. In het trio van symfonie nr 87 - de symfonie die Haydn als opening van de set had bedoeld1, iets wat door de Weense uitgever Artaria in 1787 eigenmachtig werd genegeerd - heeft Haydn aan de aanwijzing ‘oboe solo’ de tekst ‘o flauto’ toegevoegd: niet alle hobo’s konden in 1785 de gevraagde hoge E spelen*.

Het trio van symfonie nr. 24 heeft in de uitvoering dan weer iets bijzonders. Men lette op de prachtige, aan de jacht herinnerende, versieringen die de hoorns maken in de herhalingen:

In het langzame deel van dezelfde symfonie horen we een prachtige fluitsolo, een solo die op 9 april 1773 in Parijs gespeeld werd door Félix Rault, een leerling van Michel Blavet.
De driedelige symfonie nr. 2 in C-groot, waarin barokke stijlprincipes afwisselen met technieken uit de vroegklassiek, werd in 1784 in Parijs uitgegeven door de uit Venetië afkomstige Jean- Baptiste Venier in de serie ‘Sinfonie a più stromenti composte da vari autori’.

_____________
* Zie Haydns brief van 2 augustus 1787 aan Artaria: ‘Die Sinfonia Ex A Numero 1’.

index