CD-recensie
© Gerard Scheltens, mei 2011
 |
Vreuls: Sonate voor viool en piano nr. 1 in B - nr. 2 in G
Diane Anderson, piano, Eliot Lawson (viool)
Cypres CYP4633 • 62' •
Hoe onbekend kan een componist zijn? Je hebt onbekend en onbekend. Er zijn componisten wier werk geldt als een Geheimtip bij de kenners. "Jan Publiek" kent ze niet, maar "wij", de ingewijden, delen met elkaar de bewondering voor een oeuvre dat ontoegankelijk is voor de massa. Soms zijn we niet eens blij als ons idool toch weet door te dringen tot een groter publiek, bijvoorbeeld omdat er een cd uitkomt van een beroemd musicus die zich zijn lot heeft aangetrokken. Dan ligt ons geheim op straat en iedereen gaat ermee aan de haal. De Satie-adepten van het eerste uur likken nog hun wonden...
Sommige componisten zijn nóg dieper weggezonken in de vergetelheid. Zij hebben niet eens een kleine, ingewijde schare bewonderaars. Wat zegt u de naam Victor Vreuls? Hij was een Franstalige Belg die leefde van 1876 tot 1944. Hij kwam uit Verviers, net als de jonggestorven Guillaume Lekeu, en net als die behoorde hij tot de 'Bande à César Franck'. Zijn leermeester was Vincent d'Indy en zelf gaf hij les aan diens Schola Cantorum van Parijs. Hij probeerde in Brussel een centrum voor oude muziek op poten te zetten (wat niet lukte) en was conservatoriumdirecteur in Luxemburg. Hij componeerde twee opera's, twee symfonische gedichten, liederen en kamermuziek. En verder moet hij nogal een opvliegend heer geweest zijn met wie men snel ruzie kreeg: hij stond bekend als "het wilde zwijn van de Ardennen". Dat is zo ongeveer wat we weten van Victor Vreuls.
Zijn naam wordt vermeld in het onmisbare vademecum The Sonata since Beethoven van William S. Newham, die Vreuls' eerste vioolsonate ophemelt als een zeer persoonlijk en overtuigend werk, dat duidelijke invloed maar geen overheersing toont van César Franck. En in Eugène Ysaÿe et la musique de chambre geeft Michel Stockhem een verslagje van een soirée die de beroemde violist Eugène Ysaÿe en de pianist Raoul Pugno op 8 mei 1901 gaven in de Salle Pleyel in Parijs. Zij speelden diezelfde sonate van Vreuls en het publiek was laaiend enthousiast. Het werk was opgedragen aan Ysaÿe, voor wie heel veel componisten vioolmuziek schreven, onder wie Franck, Fauré, D'Indy, Chausson, Lekeu, Magnard, Vierne en Debussy.
Zulke oordelen over zo'n vergeten werk van Vreuls maken nieuwsgierig, maar pas nu bestaat er een opname van. En het valt niet tegen. De geest van Franck en Lekeu waart inderdaad rond, maar een klakkeloos epigoon was Vreuls niet. De sonate is gebaseerd op een terugkerend melodieus thema met een dalende octaafbeweging in het openingsmotief, dat bij de reprise heel knap wordt gecombineerd met het iets tragere tweede thema, een polyfoon procédé dat een soort mini-afspiegeling is van wat Wagner doet in het Meistersinger-Vorspiel. Al even bijzonder is het meditatieve tweede deel, Lento, dat volgens een in paradoxen denkende tijdgenoot "de heerlijke kwelling weergeeft van de ziel van een kunstenaar van onze tijd". In de ingehouden vrolijkheid van het derde en laatste deel herkennen we de dansante sfeer van volksliedjes. Thema's uit vorige delen komen voorbij conform Francks cyclisch principe, maar niet op een schoolse manier. Inderdaad een heel fraaie sonate.
De vierdelige tweede vioolsonate dateert uit1922-23. Ritmisch durft Vreuls hier wat meer door een snelle afwisseling van verschillende maatsoorten en harmonisch verlooft hij zich hier en daar wat dissonantjes, maar zijn stijl is niet echt veranderd. Dat kan ook niet worden verwacht van een componist die - ondanks zijn achting voor Debussy - van mening was dat de ouderwetse degelijkheid die D'Indy hem had bijgebracht de enige manier was om tot muziek te komen. En 'degelijk' is deze sonate zeker. Daar bedoel ik niets vervelend mee, want de sfeer van deze muziek, vooral in de behandeling van het belangrijke piano-aandeel, herinnert mij sterk aan de bewonderenswaardige liederen van Henri Duparc.
En dat piano-aandeel is ook het aantrekkelijkste deel van deze cd-uitgave. Diane Anderson is een voortreffelijk pianiste met een idiomatische affiniteit met deze muziek. De violist Eliot Lawson vult haar uitstekend aan, maar laat zich soms enigszins overstemmen. Dat kan natuurlijk ook aan de balans in de opname liggen, die trouwens ook een fractie helderder had mogen zijn. Maar verder vormen Anderson en Lawson een hecht duo met begrip voor de grote lijnen in Vreuls' werk. Hun inzet voor een vrijwel totaal vergeten componist kan niet genoeg worden geprezen.