CD-recensie

© Emanuel Overbeeke, juni 2018

Robin de Raaff heeft vele kanten. Bij een van zijn laatste cd's (met het Vioolconcert en de Eerste symfonie) viel mij op dat het Vioolconcert gedacht lijkt te zijn vanuit een neoclassicisme met naoorlogse middelen, terwijl de Symfonie zich veeleer kenmerkt door een veel grilliger vorm met bijzondere wendingen in vooral de instrumentatie. De werken op de nieuwste cd staan tussen beide stijlen in. De titels getuigen er al van: geen concerten, ook al zijn het vaak stukken voor orkest met een of meer solisten. Weliswaar ontbreken in de Tweede symfonie solisten van buiten het orkest, maar veel orkestleden spelen wel solistische partijen.

De Vierde symfonie lijkt de meest traditionele compositie op deze cd omdat De Raaff hierin streeft naar lange dramatische lijnen en enigszins voorspelbare cesuren. Tonaal kan men het stuk niet noemen, maar er is wel een tonaal aandoend besef van architectuur. Die reminiscentie is het sterkst in de zangpartij. De orkestpartij doet veel versplinterder aan en het knappe is dat deze twee vormprincipes niet resulteren in een botsing maar in een soort melodie en begeleiding waarin de laatste fungeert als een intrigerende tegenstem. Zou men de twee apart horen, dan zou het effect lang niet zo sterk zijn.

De Eerste symfonie doet bij vlagen sterk denken aan de orkestversie van de Notations van Pierre Boulez (met name Notation 3), maar in de vergelijking worden ook de verschillen duidelijk. Boulez is een klankmagiër, op en top Frans en bepaald niet afkerig van overrompelende effecten. De Raaff is zuiniger en bevestigt allerlei clichés over Nederlandse muziek: het concept is belangrijker dan de uitwerking, klank mag niet te zeer een doel op zichzelf worden en er is een schroom om voluit te gaan, vooral voluit gek, kortom wellustig maar met mate. Aan Boulez' vermogen in grillige structuren een lijn aan te brengen heeft De Raaff duidelijk een voorbeeld genomen, maar de greep op de structuur wordt bij De Raaff enigszins overschaduwd door een lichte grauwheid in de klank. In zekere zin illustreert De Raaff met nieuwe middelen het oude idee dat Nederlandse muziek staat tussen de Franse en de Duitse: van beide iets, maar niet de onverschrokkenheid van de man die alles wint door alles te durven riskeren. De Raaff staat oppervlakkig gezien dicht bij Boulez, onderhuids meer bij zowel de belangrijkste Nederlandse componisten van de eerste 25 jaar na de oorlog als de Notenkrakers en veel van hun generatiegenoten die achteraf gezien hun directe voorgangers verweten wat ze gedeeltelijk zelf ook waren.

Van stilistische conflicten lijkt het minst sprake in de Eerste symfonie. De quasi-collage-achtige schrijfwijze geldt zowel voor de solisten als voor het orkest. Zelfs de vier solisten uit één familie worden sterk behandeld als vier individuen. Hoewel het stuk drie delen heeft, was ik meer geboeid door de continuïteit en de opbouw dan door de grilligheid die meer een eerste indruk blijkt dan een conclusie.

Dat ik niets heb gezegd over de uitvoeringen, is in zekere zin een compliment. Ze zijn Hollands in de beste zin van het woord: kundig zonder nadrukkelijk kunstig te zijn en expressief zonder theatraal te worden. Internationaal is de cd in zoverre dat De Raaff buiten Nederland meer bekendheid verdient en dat de Nederlandse en buitenlandse gezelschappen elkaar qua niveau niet ontlopen. En Robin de Raaff is gelukkig een componist die niet op zijn lauweren wil rusten.

index