CD-recensie
© Emanuel Overbeeke, februari 2023
Metamorphosis Ligeti Ligeti: Strijkkwartet nr. 1 (Métamorphoses nocturnes) - nr. 2 - Andante en Allegretto (voor strijkkwartet) Quatuor Diotima |
|
Het Quatuor Diotima heeft een identiteit waarmee het zich enorm profileert in muziek die hen op het lijf is geschreven en die hen in ander repertoire in problemen brengt. Hoe weerbarstiger en vooral onmelodieuzer de muziek, hoe meer het viertal zich richt op andere ingrediënten en daarmee schitterende resultaten bereikt. Als de muziek uiterst melodieus is, zoals op deze cd het Andante en Allegretto plus delen uit het Eerste kwartet, dan heerst een ijzigheid die elk moment kan overgaan in een perfect gestuurde wildheid die dit kwartet veel beter ligt. Het duidelijkst is die persoonlijkheid hoorbaar is het Eerste kwartet, ontstaan begin jaren vijftig toen de componist nog in Hongarije woonde. Het is kort door de bocht gezegd een mix van twee texturen: in de eerste staat Ligeti in zijn ritmiek en melodiek nog sterk onder invloed van Bartók, getuige de vele stijlcitaten; in de tweede horen we een vergaande hang naar geabstraheerde expressie - hoe abstracter de taal, hoe overtuigender de expressie. De verwijzingen naar Bartók klinken zo onsentimenteel mogelijk, in de geabstraheerde wereld krijgt het compromisloze juist door het extremisme een enorme lading. Ook al is het Quatuor Diotima slechts ten dele Frans, het is in Frankrijk gevormd en speelt met een gallische esthetiek die het bij voorkeur uitleeft op niet-gallische, niet-Duitse muziek. De muziek van Ligeti klinkt daardoor veel minder sierlijk en demonstratief bewogen als bij het Hagen en het Lasalle kwartet (beide op DGG), maar het deelt de neiging tot onsentimentele onverbiddelijkheid met de Arditti's die beide kwartetten opnamen voor de SONY-reeks met Ligeti's complete oeuvre. In het Eerste kwartet hoort men meer de spanning tussen de traditie waaruit Ligeti voortkomt en de demonstratieve wil iets anders te doen. Het Tweede uit 1968 (de componist was in 1956 naar het westen gevlucht) lijkt veeleer een reeks van experimenten in klank en structuur, bijeengehouden door iemand die weet hoe men moet verrassen en hoe men moet boeien zonder concessies te doen aan wie ook. Dat deze cd gedeeltelijk in een uitvoeringstraditie staat, zegt alles over de kracht van de werken - zonder die kracht was er immers geen traditie. Wat men ook van de speelstijl vindt, zeer krachtige muziek inspireert tot zeer krachtige uitvoeringen.