CD-recensie

© Bas van Westerop, maart 2010

Richter plays Chopin

Polonaise nr. 7 in As, op. 61 - Wals nr. 4 in F, op. 34 nr. 3 - nr. 13 in Des, op. 70 nr. 3 - Mazurka nr. 41 in cis, op. 63 nr. 3 - nr. 44 in C, op. 67 nr. 3 - nr. 48 in F, op. 68 nr. 3 - in a, op. post. nr. 2- Scherzo nr. 4 in E, op. 54 - Étude nr. 4 in cis, op. 10 nr. 4 - nr. 19 in cis, op. 25 nr. 7 - Nocturne nr. 4 in F, op. 15 nr. 1 - nr. 5 in Fis, op. 15 nr. 2 - nr. 6 in g, op. 15 nr. 3 - nr. 18 in Es, op. 62 nr. 2 - nr. 19 in e, op. post. 72 nr. 1.

Svjatoslav Richter (piano).

Melodiya CD 1001626 • 70' •

Live-opname: 6-10-1971, 10-10-1976, 26-5-1967, Grote Zaal van het Moskous Conservatorium

Als het dan toch Chopin-jaar is dan is deze cd misschien nu al één van de hoogtepunten. Afzonderlijk waren deze opnamen zeer moeilijk te vinden maar nu Melodia ze samen op deze cd heeft gezet is het een prachtige kans om een bijzonder Chopin recital te bemachtigen!

Richter in Moskou

De eerste negen werken (plus toegift) op deze cd vormden het gedeelte na de pauze van een recital dat Richter op 10 oktober 1976 gaf in Moskou. Het hele recital werd blijkens fragmenten op YouTube (hier bijvoorbeeld de twee walsen en hier de polonaise) ook op video opgenomen door de Japanse televisie. Met beeld is Richter wellicht nóg fascinerender maar de geluidskwaliteit is op de cd toch echt een stuk beter!

Zoals gebruikelijk bij Richter vormt het programma een zeer afwisselend geheel om naar te luisteren. Om de grote werken (de Polonaise-fantasie en het Scherzo) zijn prachtige boeketjes walsen en mazurka’s plus een étude gedrapeerd.
De overige werken (vijf nocturnes) komen uit twee andere recitals. Het is misschien jammer dat ze nu op deze manier (vijf maal langzaam) achterelkaar staan, maar de kwaliteit van het spel maakt dat meer dan goed.

Chopin volgens Richter

Richter zet Chopin gelukkig neer als een vent en niet als een verwijfd watje uit de salon zoals dat toch maar al te vaak gebeurt. Mazurka’s zijn boers indien noodzakelijk (op.68/3!) en het vierde Scherzo krijgt een volwassen uitvoering waarbij de opbouw van de spanning prachtig doorloopt. Geen losse flodders maar een grote boog die hij als een architect, met bouwplannen in de hand, laat horen!

Richter is in absolute topvorm zoals hij meteen al in het eerste werk, de Polonaise-fantasie, laat horen. Dit is één van de meest gecompliceerde werken van de hand van Chopin en Richter is één van de weinigen die de sleutel bezit voor dit werk. De eerste twee minuten zijn adembenemend mooi maar zowel hier als in het vervolg raakt hij nergens het overzicht kwijt. Overal wijst hij rustig de weg en blijft hij de structuur mooi volgen.

Na zo’n uitvoering wordt ook duidelijk waarom Richter “not amused” was toen Philips in de jaren negentig (zonder zijn toestemming) opnamen op de markt bracht. Daarop stond bijvoorbeeld ook deze Polonaise maar in een technisch zeer onstabiele uitvoering!

De drie Nocturnes op.15 zijn wat mij betreft het hoogtepunt van de cd. Elk stuk krijgt zijn eigen karakteristiek en nergens wordt de zwijmelknop aangezet zoals sommige pianisten (Barenboim vroeger, Lang Lang tegenwoordig) dat zo graag doen.

Aan het eind van deze cd staat als toetje een favoriete toegift van Richter: de Étude in cis, op.10 nr. 4. Ik ken niemand die het stuk in dit tempo zo muzikaal en fenomenaal gearticuleerd kan spelen. Het dak gaat er af bij het laatste akkoord en dat is geheel terecht! Ook thuis spring je op in het slotakkoord: wow!!

Conclusie

Eigenlijk ken ik maar twee pianisten die momenteel in de buurt komen van dit spelniveau: Rafal Blechacz en Krystian Zimerman. Blechacz heeft (ook live) dezelfde concentratie, perfecte balans en kleuring. Zimerman bewijst al decennialang dat Chopin een grote componist is met uitvoeringen die haast boven de partijen staan.

Van Chopin komt deze uitspraak: “Eenvoud is het hoogste doel. Als men een enorme hoeveelheid noten heeft gespeeld en daarna nog meer, dan is het eenvoud dat de bekroning is van kunst”.
Bovenstaande drie pianisten komen mijns inziens het dichtst bij dit ideaal: ze zijn nooit (bewust of onbewust) aan het etaleren hoe geweldig ze piano spelen en de muziek komt altijd op de eerste plaats. En dan is een hele cd met Chopin een genot om naar te luisteren!

index