Victoria: Officium Hebdomadae Sanctae (Rome 1585).

La Colombina o.l.v. Josep Cabré en Schola Antiqua o.l.v. Juan Carlos Asensio.

Glossa GCD 922002 • 75' + 75' + 50' • (3 cd's)

 

 

---

Deze uit meerdere concerten samengestelde live-registratie (opgenomen in april 2004 tijdens de Week van de Religieuze Muziek in het Spaanse San Miguel) is in alle opzichten kolossaal: de muziek, de uitvoering, de ambiance. Hier worden meer dan vier eeuwen overbrugd, op een wijze om stil van te worden. Let the Music speak!

Ook qua omvang is het Officium kolossaal: bijna drieënhalf uur, wat de uitvoering in één concert vrijwel onmogelijk maakt. De concentratie die van zowel de musici als de toehoorders wordt geëist kan niet binnen één evenement worden vastgehouden, maar ook in technisch opzicht zou het een ware heksentoer zijn. Het is beter om het werk in verscheidene liturgische officies in te delen en uit te voeren, afgezien van het feit dat een concert iets heel anders is dan een eredienst. Terecht werd afgezien van de onmogelijke opgave om het werk op dezelfde wijze gestalte te geven zoals gebruikelijk was in de lijdensweek aan het einde van de zestiende eeuw. De tijdsduur van de toenmalige katholieke eredienst verhoudt zich niet tot die van (uitsluitend) een concert dat zóveel van alle betrokken partijen verlangt.

In het zeer goed gedocumenteerde cd-boekje legt Josep Cabré verantwoording af voor de gemaakte, mijns inziens nogal fundamentele, maar volkomen juiste keuze ten gunste van een contextuele opzet, die Victoria's grootse werk plaatst binnen de kaders van de globale liturgische viering. De indeling van de gregoriaanse antifonen, alternerende psalmen, klaagliederen en eenstemmige tussenvoegingen vormt aldus de rijke weerspiegeling van de eredienst op Witte Donderdag, Goede Vrijdag en Stille Zaterdag.  Het bleek de lastigste opgave om de passiemuzieken (naar het Mattheüs-Evangelie op Palmzondag en het Johannes-Evangelie op Goede Vrijdag) in het gehele complex te integreren. Met name de turbae (zij vertegenwoordigen de volksmassa, de menigte) moesten een geëigende plaats krijgen binnen de schaarse polyfone interventies die daarop betrekking hebben, bijna diametraal ten opzichte van de omvangrijke psalmodie. De enige oplossing bleek een ingrijpende inkorting van de tekst, de concentratie op die scènes in de passies waarin de polyfonie doorslaggevend is. Maar dan geen inkorting die dan uiteindelijk een min of meer vervalst beeld van het evangelie zou opleveren.  Een ander belangwekkend probleem bij deze contextuele aanpak werd gevormd door liturgische ritus, die toch als enig juiste uitgangspunt moest dienen.

Voor de muziekliefhebber pur sang is er zeker nog het aspect van de begeleiding van de koorzang, of anders gezegd: wel of niet a capella? Er kan eindeloos worden gediscussieerd over de vraag of Victoria (1549-1611), zoals ook zijn tijdgenoten, de uitvoering met of zonder instrumentale begeleiding hebben bedoeld. In de Spaanse en Romeinse kerken is een overvloed aan materiaal aangetroffen dat wijst in de richting van instrumentale begeleiding: niet zozeer in het overgeleverde notenschrift als in het grote aantal instrumentale ensembles dat in die tijd beschikbaar was en wier werkingssfeer merendeels bewaard is gebleven. Dat voor deze uitvoering gekozen werd voor a capella vindt zijn oorsprong weliswaar in het zestiende-eeuwse verbod van de instrumentale begeleiding tijdens de lijdensweek, maar volkomen zekerheid daarover ontbreekt: de ene bron rept van een verbod dat uitsluitend het orgel betreft, een andere van een verbod dat alle instrumentalisten omvat, maar uitgerekend met uitzondering van de organist, mits hij zich tot het orgelpositief beperkte!

Dergelijke overwegingen ter zijde schuivend is het klinkende resultaat op deze drie cd's in spiritueel en kwalitatief opzicht boven iedere kritiek verheven. Deze bijna hemelse muziek staat of valt met messcherpe inzetten, vlekkeloze intonatie, polyfone transparantie en zorg voor een optimale klankbalans. Het is er allemaal, bijna drieënhalf uur lang.

Ook de ambiance draagt er sterk toe bij dat we als het ware worden teruggezet in de tijd, de verbintenis tussen toen en nu aan realiteitswaarde sterk lijkt te winnen. Daarbij speelt niet of nauwelijks een rol dat ook Victoria een keurslijf was aangemeten waarvan de oorsprong terugging naar de normen zoals die door het concilie waren vastgelegd. Victoria was zeker niet de enige componist die zich binnen de gestelde beperkingen in hoge mate creatief wist te ontplooien. Sterker nog, misschien hebben wij de oogverblindende schoonheid van deze muziek juist wel daaraan te danken!

Glossa heeft veel eer ingelegd met deze prachtige opname die een ideale mengeling is van doorzichtigheid, helderheid en warmte in een ideale kerkakoestiek.