CD-recensie

© Aart van der Wal, november 2024

Toen Age Veeroos zich onlangs bij mij meldde voor een cd-bespreking ging er bij mij (nog) geen enkel lichtje branden. Ik had nog niet eerder van haar gehoord, laat staan kennis van haar werk genomen. Het zou mij verbazen indien dit bij u, geachte lezer, wél het geval is, een uitzondering uiteraard daargelaten. Dus eerst maar eens haar doopceel gelicht.

Age Veeroos, ook wel Age Hirv, werd op 11 mei 1973 geboren in Võru, Estland. In 1998 studeerde zij in de Duitse filologie af aan de Universiteit van Tartu, met als tussenstap in de periode 1993-1994 een literatuurstudie aan de Universiteit van Göttingen. Het compositievak leerde ze van 1996 tot 1998 aan de Muziekschool Tartu Heino, om in 2006 cum laude haar master compositie te halen aan de Estse Muziek- en Theateracademie (EAMT). Kort daarop vervoegde zij zich bij Wolfgang Rihm, die aan de Hochschule für Musik in Karlsruhe haar laatste docent zou worden. Tijdens haar studiejaren volgde ze nog meerdere internationale leertrajecten, onder meer bij Salvatore Sciarrino (Rome, 2004), IRCAM (Parijs, 2005) en het Arditti String Quartet (Metz, 2005). Daarnaast nam zij deel aan verschillende masterclasses, onder andere die van Michael Finnissy, Georg Friedrich Haas, Veli-Matti Puumala en Betsy Jolas.

Age Veeroos (foto Rene Jacobson)

Veeroos' oeuvre mag dan in ons land niet of nauwelijks bekend zijn (hoewel Slagwerk Den Haag een aantal werken van haar wel degelijk heeft geprogrammeerd) , haar composities worden zowel binnen als buiten de eigen landsgrenzen regelmatig uitgevoerd, zowel in reguliere concertprogramma's als op muziekfestivals, en niet door de minste ensembles, zoals Ensemble Musikfabrik, Sinfonietta Riga, het Estse Nationale Symfonieorkest, het Arditti String Quartet, de Berliner Philharmoniker, maar ook aan de Staatsoper Hannover.

In 2010 won Veeroos met een team van zes leden de hoofdprijs van het door de Zeitgenössische Oper Berlin georganiseerde concours op het gebied van het muziektheater Operare 2010. In 2020 nomineerde de European Composer and Songwriter Alliance (ECSA) Ma olen suur kuu su silmapiiril (‘Ik ben de grote maan aan je horizon') voor het concert in het kader van het European Orchestra of Contemporary Composers (ECCO) . Als onderdeel van het zestig minuten durende programma, samengesteld op basis van een referendum, werd haar stuk gekozen voor de zeventiende online editie, in februari 2021 uitgevoerd door Joey Marijs van Slagwerk Den Haag. In 2023 ontving Veeroos de Lepo Sumera Compositieprijs.

Op het in de moderne en eigentijdse muziek gespecialiseerde muzieklabel Kairos verscheen onlangs een nieuw album met zeven werken van Age Veeroos. De titel, Outline of the Night, verwijst naar het gelijknamige stuk voor ensemble, dat Veeroos vorig jaar voltooide.

Simon Cummings verzorgde de uitstekende toelichting. Natuurlijk mag men zich afvragen of en zo ja in hoeverre muziek die nodig heeft, maar zeker in het hedendaagse domein kan zelfs een niet al te uitvoerige analyse ware wonderen verrichten. Al is het alleen maar om auditief begrip te kweken voor muziek die veelal minder gemakkelijk toegankelijk is.

Centraal in de muziek van Age Veeroos: niets is wat het lijkt. Of misschien is alles precies zoals het lijkt. Dit paradoxale karakter wordt gevoed door de ongrijpbaarheid ervan, het voor mij meest karakteristieke kenmerk van haar componeren. Dit in tegenstelling tot de door haar gekozen 'subjecten'. Het heeft iets mysterieus: deze muziek met haar niet te ontlopen gevoel van het onaantastbare, waardoor het, inherent aan dit begrip, niet goed in woorden te vatten is. Veeroos excelleert in de symbiose van stralende energie en spanningsvolle, dubbelzinnige retoriek. Muziek ook die microtonaliteit even gemakkelijk verbindt met elektronica, waarin ook speltechnische grenzen worden verkend en obsessief surrealisme evengoed wordt omarmd als de uitlopers van de Estse volksmuziek.

Veel eigentijdse componisten brengen vaak nieuw klankmateriaal in stelling om een geheel nieuwe luisterervaring mogelijk te maken. Dit vanuit de gedachte dat de traditionele klankwereld vanuit historisch perspectief versleten is en daardoor onbruikbaar is geworden.

Waarom zou dit bij Veeroos anders zijn? Voor haar zijn nieuwe klanken - zoveel wordt uit ook dit album duidelijk - geen doel op zich. Het is eerder muziek waarin hyperexpressie als haar belangrijkste spiritueel gewortelde 'tekentaal' wordt weerspiegeld. Geen monolitische klankblokken maar ascetische diffusie en (schijnbaar?) intuïtieve verstilling, opwellend vanuit subtiel vormgegeven klanksculpturen die zich manifesteren als vrij zwevende klankobjecten.

Eigentijdse muziek vraagt, nee eist sterk geëngageerde musici die de meest complexe stukken geheel eigen hebben gemaakt. Op dit album komt het volmaakt samen: het intense engagement, de speltechnische vaardigheden en de heldere opnamen die meer te bieden hebben dan alleen maar de kers op de taart. Want het wordt nogal eens uit het oog (oor?) verloren: dat al vanaf de basis de opname sterk mede bepalend is voor het uiteindelijke resultaat, hoe voortreffelijk de muziek en de musici ook zijn. Het is immers de kwaliteit van de registratie die muziek als het ware openlegt en de luisteraar daarvan deelgenoot maakt. Op dit album wordt het tot in het kleinste detail waargemaakt.

index