CD-recensie

 

© Aart van der Wal, juni 2021

Tiranno - Kate Lindsey

Klik hier voor de inhoudsopgave

Kate Lindsey en Nardus Williams (sopraan), Andrew Staples (tenor), Arcangelo o.l.v. Jonathan Cohen
Alpha 736 • 77' •
Opname: okt. 2020, Church of St Jude-on-the-Hill, Londen

   

Tijdens de Italiaanse Renaissance waren de werken van de grote tekstdichters uit de Oudheid zeer in trek: Tacitus, Seneca, Cassius en Suetonius werden niet alleen alom veel gelezen, maar ze vormden tevens een belangrijke inspiratiebron voor menige componist. Dat veel van die historische verhandelingen niet bepaald een opwekkend mensbeeld schetsen was vanuit de optiek van de toondichters eerder een voor- dan een nadeel, want ze boden alle denkbare ruimte voor de meest uiteenlopende dramatiek zoals die voortvloeide uit de aangerichte verwoestingen, moordpartijen, incestueuze verhoudingen en wat al niet meer voor de voeten van de (wel of niet denkbeeldige) machthebbers en hun vazallen kon worden gegooid. Wanneer het verloop van de handeling dat vereiste werd er door de verschillende auteurs zelfs nog een schepje bovenop gedaan, het drama nog verder aangezet, al was dat in het geval van keizer Nero niet eens nodig: diens tirannie tartte immers iedere verbeelding. In Alessandro Scarlatti's Io son Nero zingt de keizer het zonder enig erbarmen, eerder zelfs luchtig: ‘In mijn rijk heerst alleen wreedheid.' In zijn kleurrijke entourage de samenzweerderige en incestueuze Agrippina (Händel zou in Rome tussen 1707 en 1709 aan haar een avondvullend muziekdrama wijden), het wrede lot van Octavia en de konkelende, onverzadigbare en weelderige Poppea (wat een kolfje naar de hand van Monteverdi bleek).

De muziek is wat zij onder deze gruwelijkheden moet zijn: getoonzette, deels zelfs sadistische lyriek, in een onherbergzame wereld van wraak, ongebreidelde woede, passie, marteling en ten slotte de dood. Waarbij er altijd die ene protagonist is die het historische drama aanstuurt, al waren er ook in die tijd uitzonderingen. Zo had de librettist Giovanni Francesco Busenello in L'incoronazione di Poppea uitgerekend geen enkele rol ingeruimd voor…Poppea, alleen al een huzarenstukje dat zeker in die tijd de nodige furore moet hebben veroorzaakt. Hoewel toegegeven: Poppea stond menigeen behoorlijk tegen, zich te buiten gaande aan de talloze intriges die alleen maar ten doel hadden haar machtswellust te bevredigen. Zelfs de sensualliteit bleek een dubbele bodem te hebben.

Gelaagde extatische dramatiek, men wist er in de zeventiende eeuw goed raad mee. Dit zijn geen beelden die op ieders netvlies liggen en ze ‘vertalen' naar het nu vraagt heel veel van alle vertolkers: zowel vocaal als instrumentaal. Een overtuigende interpretatie begint weliswaar bij de techniek, maar dat is nog niet eens het halve verhaal, want waar het voorts en vooral op aankomt zijn gevoel voor stijl (hopelijk voortvloeiend uit in dit geval de historiserende uitvoeringspraktijk, altijd weer een hoofdstuk apart) en begrip van tekst. Wat dat laatste betreft: de zondermeer hoge kunst van tekstverbeelding naar muziek (en niet omgekeerd). Dan pas ontstaat in essentie het elektriserende, magnetiserende fluïdum dat - het is de meest uitgesproken beloning die iedere vertolker zich wensen kan - door de toehoorder terstond wordt herkend en geapprecieerd. Sterker nog: daardoor kunnen eeuwen zelfs moeiteloos worden overbrugd, is het enige dat telt het hier en nu. En dat is nu precies wat dit album te bieden heeft, zelfs zonder podiumbeeld en ook nog vastgelegd in een door zijn leegte vrijwel zielloze Londense kerk. The power of argument, dát is het wat de mezzo Kate Lindsey voortdurend uitstraalt. De bijdragen van de sopraan Nardus Williams (alleen in track 24) en de tenor Andrew Staples (alleen in track 21) mogen dan nog zo bescheiden zijn, ook hun aandeel is boven iedere kritiek verheven. Over de verrichtingen van het instrumentaal ensemble Arcangelo onder leiding van de klavecinist Jonathan Cohen is al vaak genoeg de loftrompet gestoken en opnieuw treft het ‘mededeelzame' karakter van het spel dat de vocalisten alle ruimte biedt om met deze kostelijke muziek als het ware mee te ademen, met als resultaat instrumentaal vormgegeven retoriek van de bovenste plank. De bezetting is bescheiden gehouden met slechts twee violen, cello, violone, viola da gamba/lirone. In het cd-boekje is naast de uitstekend geschreven toelichting en de gezongen teksten een handige tijdtafel opgenomen. Op YouTube vindt u alvast een voorproefje van wat deze dramatisch getoonzette selectie voor u in petto heeft.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links