CD & DVD-recensie

© Aart van der Wal, maart 2023

De corona-blokkades zijn inmiddels lang en breed opgeheven en ook het muziekleven heeft weer zijn normale gang hervonden (zij het dat volgens de laatste berichten de huidige bezoekersaantallen nog steeds lager zijn dan vóór het uitbreken van de pandemie), maar er verschijnen nog steeds opnamen die tijdens de door de overheden opgelegde beperkingen werden gemaakt. Of juist daardoor, omdat er op ander vlak - behoudens streaming - niets of vrijwel niets meer te ondernemen viel.

Uiteraard trof dit ook de Berliner Philharmoniker, maar dirigent en orkest maakten, zoals zoveel gezelschappen, van de nood een deugd door in de Philharmonie drie symfonieën van Dmitri Sjostakovitsj op te nemen: de nrs. 8 t/m 10. De Achtste werd zonder enig publiek op 13 november 2020 vastgelegd, de Negende op 31 oktober van dat jaar met een voor de helft gevulde zaal en de Tiende op 29 oktober 2021 voor een uitverkocht huis.

Het was nogal vreemd om te zien dat op het podium tussen de musici ondanks mogelijk besmettingsgevaar de gebruikelijke afstand werd bewaard; eigenlijk alsof corona niet bestond. Geen anderhalve meter uit elkaar dus en al evenmin mondkapjes. Ik ga er daarom maar vanuit dat alle musici al eerder en ook nog kort voor het concert uitvoerig waren getest alvorens ze hun plek op het podium mochten innemen.

Het resultaat van al die inspanningen, een kloeke tot in de puntjes verzorgde box, werd bijna een week geleden door een koerier thuisbezorgd, voorzien van een begeleidende brief van het orkest met daarin een persoonlijk woordje van de Russische dirigent Kirill Petrenko (1972, Omsk):

'It may sound paradoxical, but performing these three symphonies in a period of almost total isolation took me personally to a new level of understanding this music. I experienced something I hadn't discovered in these works before. [During this time] we were able to make music together only under highly restrictive conditions. I found a closer connection with Shostakovich's music than ever before, and it resulted in our playing the works more frequently and with special intensity.'

Ook in de muziek kunnen woord en daad behoorlijk uiteenlopen, maar het moet worden gezegd: zelden zullen deze drie symfonieën met zoveel diepgevoelde expressie en intensiteit zijn uitgevoerd, zonder dat ook maar enige concessie werd gedaan aan de werkstructuur; wat niet alleen onder deze bijzondere omstandigheden al een prestatie van groot formaat is. Treffend is ook dat het luxueuze klankkarakter van dit toporkest - we kennen het van zoveel opnamen - het felle, woeste, verzengende geen moment in de weg zat, zoals dat ook geldt voor de werkelijk schitterend opbloeiende lyriek, met daarin het leeuwendeel weggelegd voor houtblazers en strijkers. Maar misschien is het juist dit zo intense en uitgesproken virtuoze musiceren dat uiteindelijk, als een magneet, de meeste aandacht naar zich toetrekt, mede geholpen door het scherpe ritmische profiel waardoor de contrasten nog verder aan betekenis winnen. Wat de vrij recente opnamen betreft lag de lat bij het door Andris Nelsons geleide Boston Symphony Orchestra al zeer hoog, maar in Berlijn is er warempel zelfs nog een schepje bovenop gedaan.

In de doos twee cd's en een Blu-ray schijf met diezelfde audio-opnamen, maar dan in 'studio master quality'. Op deze schijf tevens de beeldopnamen van de drie concerten in hoge definitie alsmede een vraaggesprek met de dirigent. Een persoonlijke downloadcode geef toegang tot de audio-opnamen in 24-bit tot 96 kHz en een zeven dagen geldend toegangsbewijs tot de Digital Concert Hall van de Berliner Philharmoniker. Ten slotte is er het boekwerk (want dat is het) dat bijzonder fraai is uitgevoerd met daarin onder meer uitvoerige verhandelingen in het Duits en Engels over de uitgevoerde werken en over de componist (onder de titel 'volkskunstenaar en staatsvijand').

Niet alleen de presentatie is van het hoogst denkbare niveau, ook de beeld- en geluidsopnamen zijn dat. De conclusie kan daarom niet anders zijn dan dat sprake is van een geweldige set die inhoudelijk ver uitstijgt boven de waan van de dag.

index