CD-recensie

© Aart van der Wal, oktober 2022

Een groot aantal Oekraïense componisten en uitvoerende musici heeft zich zowel tijdens de Russische invasie van de Krim in 2014 als na de inval op 24 februari jongstleden met alle mogelijke muzikale middelen daartegen verzet. Zo ook de Oekraïense componist Valentin Silvestrov (1937), wiens koorcompositie Maidan 2014 geheel in het teken staat van de gebeurtenissen op het Maidanplein in Kiev, in februari 2014, toen het heersende regiem het massaprotest met veel geweld en met veel slachtoffers tot gevolg, de kop in wilde drukken. Het leidde uiteindelijk tot het gedwongen vertrek van president Viktor Janoekovitsj en daarmee tevens het einde van zijn regering.

Silvestrov verliet, samen met zijn dochter en kleindochter op 6 maart van dit jaar Kiev, de stad waar hij 84 jaar eerder geboren was, met in zijn bagage een koffer vol manuscripten. Na een moeizaam verlopen reis kwam ze aan in Berlijn, waar ze zich voor onbepaalde tijd vestigden. Daarmee behoorden ze tot de miljoenen die het land ontvluchtten, vervuld van angst voor wat de toekomst hen en hun land zou brengen, met het thuisland verwikkeld in een drama dat feitelijk al in 2014 met de bezetting van de Krim was begonnen.

Valentin Silvestrov 'thuis' in Berlijn

Zoals zovelen had Silvestrov, alvorens deze ingrijpende gebeurtenissen plaatsvonden, niet of nauwelijks belangstelling voor politiek. Dat veranderde echter op slag door de protesten op het Maidanplein en begon hij, ik citeer uit het boekje, gezeten aan de piano en zingend, terstond aan zijn eigen muzikale ooggetuigenkroniek van de (Maidan)revolutie. In zijn eigen woorden: 'Het was een spontane reactie op wat ik zelf of op de televisie zag, en ieder stuk dat ik naar aanleiding daarvan had geschreven nam ik tevens gelijk op band op.' De alarmklokken van de kathedraal van Sint Michael, tevens de locatie waar deze opname werd gemaakt, vormden als klokmotieven de basis voor het cyclische werk voor koor a capella.

De overige drie composities op deze cd: Four Songs (2014), Triptych (2015) en Diptych (2016), alle op teksten van op teksten van Taras Shevchenko, ademen een vergelijkbare sfeer van contemplatie, tederheid en zachtheid. De muzikale middelen zijn eenvoudig gehouden, cirkelend rond terts en kwint, bedoeld als 'primair levendige fonemen die de eenvoudige dingen des levens weerspiegelen, verbonden met de zin voor schoonheid in de wereld en puur menselijke gevoelens'. Voor Silvestrov gold dat hoe luider de mortieren en kanonnen, des te zachter de muziek. Het is vanuit dit perspectief geen toeval dat aan het slot van Maidan 2014 een teder Belarussisch wiegenliedje klinkt: 'Ik ben niet in staat noch bereid om de herrie van deze verschrikkelijke oorlog in de muziek door te laten klinken. In plaats daarvan wil ik laten zien hoe breekbaar onze beschaving is. Ik probeer, met mijn muziek, een dag van vrede te beschermen en bewaren. Vandaag lijkt mij dit het belangrijkste doel van kunst,' aldus de componist. Het Kyiv Chamber Choir onder leiding van Mykola Hobdych toont zich daarin de best denkbare pleitbezorger. Verdere woorden zijn hier alleen maar overbodig.

index