CD-recensie
© Aart van der Wal, juni 2022
Franz Schubert - Glaube, Hoffnung, Liebe - Lieder Klik hier voor het inhoudsoverzicht Samuel Hasselhorn (bariton), Joseph Middleton (piano) |
Wie weleens een masterclass liedzang heeft bijgewoond (op het Internationaal Liedfestival in Zeist zijn ze er jaarlijks, te kust en te keur) weet als geen ander dat iedere vertolking begint bij tekstbegrip en eindigt bij tekstverbeelding. Daartussen bevindt zich slechts een grijs vlak waarin de rijke schakeringen zoals die in tekst én muziek besloten liggen, onaangeroerd blijven. Het valt dus niet moeilijk te begrijpen dat liedzang, zowel voor de vocalist als voor de instrumentalist, zeer hoge eisen stelt. Waarbij nog komt dat de zanger(es) niet kan steunen op een prachtig decor, een spannende handeling, hoog oplopende emoties in recitatieven, aria's, duetten, terzetten of kwartetten. Hij of zij staat moederziel op een vrijwel leeg toneel, met alleen de begeleider als steun en toeverlaat (het omgekeerde geldt trouwens ook).
In de opnamestudio komt er nog een dimensie bij, en bovendien vaak van het onaangename soort: geen publiek in een zakelijk ingerichte en dito verlichte ruimte met alleen microfoons opgehangen aan stellages en kabels, vooral veel kabels. In een aanpalende ruimte zit de opnametechnicus achter zijn mengtafel en is er de producer die met potloden en partituur de verrichtingen van zanger en begeleider zeer nauwlettend volgt en aantekeningen maakt. Iedere noot, iedere syllabe telt, fouten of oneffenheden (en het zijn er doorgaans vele) dienen te worden hersteld zonder dat de in de muziek genestelde spanningsbogen alsnog verloren gaan. Er is geen ontkomen aan: het is een opgave van jewelste, die zelfs de meest doorknede liedinterpreet menigmaal doet gruwen. Ook omdat het typisch zo'n proces is waarin ook de zwakkere aspecten van de artistieke prestatie meedogenloos in het oor springen (ik spreek uit ervaring: ik stond erbij). Laat dus niemand de illusie hebben dat een studio-opname al bij voorbaat een gelopen race is. Ook niet voor de technicus die een zo gunstig mogelijk auditief beeld moet zien te creëren. De man of vrouw ook die zowel de muziek (zij komt op de eerste plaats), de vertolkers én de luisteraar thuis moet dienen. En laat ik dan ook de pianotechnicus niet vergeten die alle mogelijke moeite moet doen om de vleugel in topconditie te brengen én te houden. In een recensie van slechts een paar woorden (de meeste dagbladen grossieren al sinds de jaren tachtig in slechts korte stukjes) komen dergelijke aspecten helaas nooit aan bod. Alsof het allemaal wel zo vanzelfsprekend is, terwijl het dat dus zeker niet is.
Geloof, hoop en liefde, de titel van dit album, naar het gelijknamige lied D 955 op een tekst van Christoph Kuffner, geldt wat mij betreft als een triptiek die de muziekbeoefening volmaakt omvat: het geloof in eigen kunnen, de hoop om het tot een goed einde te brengen en als zodanig op de toehoorder over te brengen, naast de (onontbeerlijke) liefde voor het vak. Het is deze drie-eenheid die vrijwel naadloos door het duo Hasselhorn-Middleton op deze cd wordt verbeeldt en verklankt. Het bleek al eerder, in 2020, met hun Schumann-cd 'Stille Liebe', eveneens verschenen op het label van Harmonia Mundi. Een ander, niet onbelangrijk voorproefje, verscheen in 2019, met het album 'Live at the Queen Elisabeth Competition 2018', een uitgave van Off The Records. Beide kunt u op o.a. Spotify vinden.
De Duitse bariton Samuel Hasselhorn (Göttingen, 1990) heeft het allemaal in zich: een prachtige stem, een uitgelezen techniek, een verbeeldend, rijkelijk toegerust vocabulaire en een volmaakt inzicht in de liedstructuur. Hij lijkt mij aldus zo ongeveer de ideale verklanker van met name het romantische repertoire dat feitelijk begint bij Schubert en via Mendelssohn, Schumann en Brahms naar Mahler, Richard Strauss en de Laatromantiek voert. Maar ik vermoed dat ook liedcomponisten als bijvoorbeeld Pfitzner en Wolf aan hem goed besteed zijn.
Vallen er hoogtepunten in dit recital te registreren? Eigenlijk niet en gelukkig maar, want in ieder lied wordt het hoge technische en interpretatieve niveau van deze beide heren weerspiegelt, met Joseph Middleton op zijn fraai geïntoneerde en gestemde Steinway als meer dan 'slechts' een begeleider: in deze 'evergreens' etaleert hij in voor- en nazin even uitmuntend zijn betoverende klankpalet als in de rijk gevarieerde en gedifferentieerde klankschilderingen die Schubert wellicht voor ogen heeft gehad (als staat de hedendaagse piano, laat staan de Steinway concertvleugel ver weg van de begin negentiende-eeuwse fortepiano).
Hasselhorn beweegt zich gemakkelijk en soepel door dit contrastrijke programma, weet de aandacht van de toehoorder gevangen te houden en kiest - het een houdt verband met het ander - voor het pure en onopgesmukte (nooit gekunstelde) in zijn betoog. Hij wil niet overtuigen door explosief getinte expressie, zoekt het niet in overromantisering, maar prefereert daarentegen terecht de nuance, zowel in de noten, woorden, lettergrepen en daarmee de fraseringen als in de dynamische gradaties. Het lijkt mij de ideale weg naar het absolute topniveau, waar het spel van Middleton zich volmaakt bij aansluit. Kortom, dit is een liedrecital om van te smullen, al zullen de meeste liefhebbers van het kunstlied deze vijftien liederen niet alleen goed kennen, maar ook in meerdere vertolkingen in huis hebben. De bariton zorgde zelf voor een passende inleiding in het boekje. De opname is subliem.