CD-recensie

 

© Aart van der Wal, mei 2019

 

Reuter: Strijkkwartet nr. 1 (Heartland)

Matangi Quartet
Solaire Records SOL1008 • 54' •
Opname: oktober 2018, Kirche Zum Heiligen Kreuz, Berlijn

www.markusreuter.com

www.solairerecords.com

 

Steeds meer hedendaagse componisten kiezen voor de weg terug, op zoek naar een publiek dat hun muziek kan appreciëren. Het eclecticisme, het doelbewust kiezen uit de met het historische gedachtegoed verband houdende werkwijzen, stijlen of motieven heeft daardoor in de afgelopen decennia de overhand gekregen. Niet meer uitsluitend serieel componeren, niet meer de bloedeloos vormgegeven reeksen, maar - vaak ook warmbloedig - al ruimschoots bewezen vormen van expressionisme als voornaamste communicatiemiddel, tevens als die zo belangrijke brug tussen componist, musici en toehoorders. De realisatie ervan kent vele modellen en methoden, maar het doel is onveranderd: de appreciatie die daarvan het gevolg is. Voor Pärt lag het breukvlak zo ongeveer na de Derde symfonie, voor Reuter het feit dat een rockband niet meer in staat was zijn spontaan opborrelende muzikale gedachtegoed nog langer gestalte te geven.

Ingewikkelde structuren en complexe gelaagdheid zijn alleen nutteloos of zelfs afschrikwekkend wanneer zij doelbewust als zodanig zijn gecreëerd. Of anders gezegd: dat de middelen belangrijker blijken dan het doel. In de muziek komt dat helaas nog steeds voor. Het is in feite van alle tijden. Het heeft ook iets van een verbergen achter een zelfgekozen façade. Maar niet alleen in de muziek: we zien het ook bij programmatoelichters met een hang naar (meestal gezochte) complexiteit. Waarvan ik me soms afvroeg: begrijpt de componist het zelf nog wel, zoals hier over zijn werk wordt gedelibereerd? Als hij al niet zelf met een hoogst ingewikkelde toelichting op de proppen kwam. Dan dacht ik soms: "Maestro, music please!"

Het Eerste strijkkwartet, met als subtitel 'Heartlands', van de hand van de Duitse componist, gitarist en producer Markus Reuter (1972) biedt toegankelijkheid aan complexiteit. Het gaat vaak prima samen, mits de daarvoor benodigde creatieve en technische eigenschappen aanwezig zijn. Dat is hier duidelijk het geval. Voor Reuter is uitstekend thuis in de bijzondere lastige techniek van het componeren voor strijkkwartet. In het werk (vorm volgt inhoud) wordt de weg afgelegd van ritmische eenvoud naar de bijna geheimzinnige (misschien zelfs wel metafysische) contouren van een wereld die gevuld is met sterren die heel ver van ons van af lijken te staan, maar die kristalhelder op ons afstralen. Maar er is ook het grillige en in de tijd bevroren maanlandschap ('X Has Taken a Shine to You'), en zijn er de onaantastbare mistflarden en grijze wolkenluchten in het betoverende slotdeel ('The Magic Universe').

Misschien is het uiteindelijk wel de mystiek die zo diep treft omdat zij voor ons door allerlei dagelijkse beslommeringen merendeels zo niet geheel verloren is gegaan. De mystiek heeft zich niet van ons losgemaakt, maar wij van haar. Niet eens uit vrije wil, maar voortgedreven door uiteenlopende economische en sociale belangen. Bewustwording van het onbewuste is misschien wel de belangrijkste drijfveer van deze zich aan de materie onttrekkende muziek. Misschien is het ook dat wat Reuter in dit kwartet deelt met Arvo Pärt. Maar anders dan Pärt zet Reuters - zo heeft hij het neergeschreven - de traditionele muzikale structuren rigoureus overboord tot zelfs voorbij de kiemcel en brengt hij opnieuw maar dan een nog hogere orde dan voorheen aan in dat eerst volledig uit elkaar gereten DNA. 'Music that is just there, hiding in plain sight? Music that can neither be composed or improvised? Music that cannot be made up, but is there already and only needs to be uncovered? This has become my field of interest, my love, my calling - my life task.'

En nu ik het toch over DNA heb: het Nederlandse Matangi Quartet heeft deze muziek in zijn DNA. Het ontvouwt met een feilloze techniek en formidabel inzicht een groots panorama 'dat er reeds is maar alleen nog ontsloten dient te worden'. Tja, was het maar zo eenvoudig. Dirk Fischer heeft het ronduit schitterend verdoekt. Hoe fijn is het niet om deze vier instrumenten zo helder gedefinieerd maar zonder een zweem van scherpte te horen! De documentatie is tiptop (zeker bij nieuwe muziek een eerste vereiste) en uitgebreid; zozeer zelfs dat het boekje en de cd in een insteekhoes moest worden samengebracht.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links