CD-recensie
© Aart van der Wal, april 2021
Reich: WTC 9/11 (voor strijkkwartet en tape) - Different Trains (voor strijkkwartet en tape) Quatuor Tana: Antoine Maisonhaute, Ivan Lebrun, Maxime Desert, Jeanne Maisonhaute |
 |
De in 1936 in New York City geboren 'minimalist' Steve Reich componeerde 'WTC 9/11' voor strijkkwartet en vooraf opgenomen tape, de titel verraadt het al, als hommage aan de slachtoffers van de aanval op het World Trade Center in zijn geboorte- en woonplaats op 11 september 2001. Het werd voor het eerst uitgevoerd door het Kronos Quartet (dat er ook een opname van maakte) op 19 maart 2011 op Duke University in North Carolina. Ruim een maand later klonk het werk voor het eerst in Carnegie Hall in New York, eveneens door het Kronos. Op de tape zijn stemmen en twee strijkkwartetten vastgelegd, De speelduur is slechts 16 minuten. De drie delen getiteld 9/11, 2010 en WTC, gaan zonder onderbreking in elkaar over.
Het brute, niets en niemand ontziende openingsdeel begint met de ingesprektoon van een telefoon, maar er is niemand meer om de hoorn op de haak te leggen. De muziek wordt doorspekt met archiefstemmen afkomstig van NORAD (North American Aerospace Defense Command), van luchtverkeersleiders en van het brandweerkorps in New York (FDNY, Fire Department City of New York).
Het tweede deel wordt gedomineerd door vraaggesprekken waarin de herinneringen aan 2001 centraal staan. We horen de stemmen van de buren van Reich, van een brandweerman en van de chauffeur van een ambulance die als eerst op de rampplek arriveert.
Voor het derde deel vormde het in 2003 door Reichs collega David Lang gecomponeerde ‘World To Come' (acroniem: ‘WTC') een belangrijke inspiratiebron. Het metafysische en spirituele karakter van dit slotdeel lijkt gaandeweg bepaald door Reichs joodse wortels, het geloof en de daarvan afgeleide rite vanaf het moment van overlijden tot de begrafenis. Het begeleiden van de ziel die vrij boven het lichaam zweeft alvorens het lichaam in de aard neerdaalt. Dit ook in het licht van de gruwelijke omstandigheid dat het na 9/11 nog zeven maanden zou duren todat de meeste slachtoffers waren geïdentificeerd.
Reich, die een kwarteeuw vlakbij het World Trade Center heeft gewoond, schreef: “I believed […] that a piece of music with documentary material from an event would best me matched with a documentary photograph of that event.” Serge Thomassion, de producer van het Franse muzieklabel Megadisc Classics, hield kantoor vier blokken verwijderd van de Twin Towers toen het noodlot toesloeg. Hij koos daarom voor dit album voor de foto van het WTC op het moment van de inslag.
Ook in ‘Different Trains' (1988) is naast het strijkkwartet de vooraf opgenomen tape een belangrijk communicatiemiddel. In het bijna een halfuur durende, eveneens driedelige werk overlappen ze elkaar voortdurend: het strijkkwartet en de reeds eerder opgenomen drie strijkkwartetetten, naast flarden uit het dagelijks leven, diverse aankondigingen, treingeluiden uit de jaren '30 en '40 en verhalen van mensen uit Reichs kindertijd, waaronder het kindermeisje Virginia Mitchell, met wie hij voor het eerst in zijn nog jonge leven met de trein op reis ging. Ook Lawrence Davis, werkzaam op de spoorlijn Los Angeles-New York, maakt zijn opwachting, met aan het slot herinneringen van drie overlevenden van de Holocaust.
Ook in 'Different Trains' schuilt de kracht vooral in die zo bijzondere combinatie van muziek en gesproken taal, een procedé dat Reich later meermaals zou toepassen: in ‘Cave' (1990), ‘Three Tales' (2002) en ‘WTC' (2010).
Dit is een subliem album: niet alleen omdat beide werken in ideale uitvoeringen zijn verenigd, maar ook nog eens ondersteund door de schitterende opname. Hulde ook voor het fraai uitgevoerde boekje met daarin de teksten die voor 'WTC 9/11' en 'Different Trains' zijn gebruikt. Een indrukwekkende uitgave!