CD-recensie
© Aart van der Wal, oktober 2023
Ravel: Pianotrio in a Sjostakovitsj: Pianotrio nr. 2 in e, op. 67 Busch Trio: Omri Epstein (piano), Matthieu van Bellen (viool), Ori Epstein (cello) |
|
Het contrast tussen deze beide pianotrio's kan niet groter zijn: het uiterste aan stilistisch raffinement in het trio van Ravel en de tot op het bot gaande bitterheid en het diep gegroefde leed dat Sjostakovitsj in zijn, gemeten naar het eerste meer voldragen, tweede trio heeft gelegd. De volgorde op deze cd is goed gekozen, want wie daarvan afwijkt en dus eerst het pianotrio van Sjostakovitsj beluistert, met zijn door merg en been gaande ‘danse macabre' als finale (het morbide 'bottenspel' kan het zonder xylofoon stellen), zal bij het openingsdeel van het Ravel-trio waarschijnlijk een diepe zucht van verlichting slaken. Wat tevens betekent dat het Busch Trio beide werken het volle pond geeft. Deze vertolkingen behoren zonder enige twijfel tot de beste in het discografisch landschap en daarmee is op dit vlak het voornaamste wel gezegd.
Tekenend is ook dat het driemanschap de Baskische folklore in het Ravel-trio net zo onvervalst voor het voetlicht brengt als de rauwe repressieve werkelijkheid van het donkere oorlogsjaar 1944 in het trio van Sjostakovitsj, opgedragen aan zijn kort daarvoor, op 11 februari 1944 in het afgelegen Novosibirsk gestorven vriend Ivan Sollertinski, artistiek leider van het filharmonisch orkest van Leningrad, docent aan het conservatorium en gerenommeerd muziekcriticus. Het werk ademt onverbloemd de groteske sfeer van zowel de zevende als de achtste symfonie en het latere achtste strijkkwartet (diep onder de indruk van zijn bezoek aan het door de geallieerden kapot gebombardeerde Dresden). Vrijwel iedere maat lijkt doordrenkt te zijn van het lijden van zijn landgenoten, terwijl het diep bewogen largo tevens het onverwachte verlies van zijn innige vriend lijkt te reflecteren. Sollertinski, die in de Pravda spottend werd afgeschilderd als de 'troubadour van het formalisme'. Diens joodse achtergrond zal Sjostakovitsj ongetwijfeld hebben geïnspireerd tot de direct herkenbare klezmermuziek in het slotdeel van het pianotrio.
Ravels pianotrio behoort niet tot het gemakkelijkste repertoire in het domein van de kamermuziek: de schrijfwijze is behoorlijk complex en in mindere handen treden er al snel balansproblemen op (we kunnen uit Ravels instrumentatie diens grote bewondering voor Rimski-Korsakov aflezen). Daarnaast is er het afwisselend zware en lichte coloriet, de vele trillers, tremolandi, arpeggio's en glissandi die zich dwars door het discours heen manifesteren. Dat Ravel tijdens het componeren van die balansproblematiek doordrongen moet zijn geweest blijkt wel uit de notatie: de viool- en cellopartijen worden over een bereik van twee octaven van elkander gescheiden, met de rechterhand van de piano daar dan tussenin. Het pianotrio is in lijn met de meeste andere stukken die Ravel rond die periode componeerde: afwisselend frugaal (karig past hier misschien beter) opgewonden, eenvoudig en virtuoos, transparant en massief.
Een echt overtuigende uitvoering van deze beide pianotrio's is zelfs voor het best geoutilleerde ensemble geen sinecure, maar het Busch Trio slaagt erin met vlag en wimpel dankzij het fijn gepolijste samenspel, de ritmische precisie, de ultieme fraserings- en articulatiekenmerken en de fabuleuze stemvoering die de textuur helder laat oplichten en ook de ragfijne tussenstemmen daardoor met veel finesse kunnen opbloeien.
De conclusie kan dus niet anders zijn dan dat sprake is van opnieuw sublieme vertolkingen door het Busch Trio. De opname laat evenmin iets te wensen over.
_______________
Het Busch Trio en Alpha Classics hebben ingetekend op de complete pianotrio's van Beethoven. Vanaf nu tot 2027 zal iedere acht tot tien maanden een nieuw album in deze reeks verschijnen. Het project wordt voltooid in 2027, tevens het tweehonderdste sterfjaar van de componist.