CD-recensie
© Aart van der Wal, juni 2017
Ravel: Pianoconcert in G - Pianoconcert in D (voor de linkerhand) Falla: Noches en los jardines de España Steven Osborne (piano), BBC Scottish Symphony Orchestra o.l.v. Ludovic Morlot Hyperion CDA68148 • 63' • Opname: mei 2016, City Halls, Candleriggs, Glasgow (VK) |  |
In de tijd van de lp was een opname van de pianoconcerten van Maurice Ravel nog een zondagskind. Dat is met de komst van de cd drastisch veranderd: zeg maar van zondagskind naar doordeweeks. En naarmate de voorraad toeneemt, verdwijnt al dat goede wat er al is meer en meer achter de horizon. Je zou ook kunnen zeggen dat het oude goede plaatsmaakt voor het nieuwe goede, want het is gelukkig niet zo dat de opname van gisteren, vandaag of morgen minder goed is dan die van twintig jaar geleden. Terwijl ook moet worden gezegd dat de huidige generatie zich misschien liever richt op wat nieuw is dan op de 'ouwe meuk'. Natuurlijk is degene die de discografische geschiedenis kent in het voordeel (kennis is ook in dit opzicht macht), maar wie er blanco ingaat, staat in de muziekbeleving daarmee nog niet gelijk op achterstand. Muziek is en blijft immers een kwestie van individuele emoties en niet van vergelijkend warenonderzoek om die emoties daaraan af te meten of op te roepen.
Toch is het goed dat we die discografische geschiedenis vandaag de dag vrij gemakkelijk dichtbij kunnen halen dankzij Spotify en in iets mindere mate Qobuz (wel betere geluidskwaliteit dan Spotify maar wel een minder arsenaal).
Ik herinner me nog levendig mijn eerste kennismaking met beide Ravel-concerten. Monique Haas op DG, ergens begin jaren zestig, toen de lp nog heel gewoon was; en later ook op Philips. Fenomenale vertolkingen die ik nog lang heb gekoesterd. Toen het zwarte vinyl nog net niet grijs was gedraaid heb ik de uitvoering op een cassettebandje gezet en dat vandaag weer eens teruggeluisterd. De opnamekwaliteit was niet de beste uit de DG-stal, maar het is en blijft een van de beste uitvoeringen ooit (en dat oordeel heeft niets van doen met welke nostalgische gevoelens ook). De opname verscheen later in DG's 'The Originals' serie, wel digitaal aardig opgeknapt en iets scherper omlijnd.
Van het linkerhandconcert heb ik al jarenlang een bandje (geen idee hoe ik eraan ben gekomen) met de pianist aan wie Ravel het werk heeft opgedragen: Paul Wittgenstein. In 1937 speelde hij het stuk in het Amsterdamse Concertgebouw, met het Concertgebouworkest onder Bruno Walter. Uiteraard had Wittgenstein ook de première verzorgd,
op 5 januari 1932. Dat heeft wel iets met nostalgie te maken, want de geluidskwaliteit is van die tijd en aan de uitvoering zelf kleven ook wel bezwaren (zowel van de kant van de pianist als het orkest), maar toch is en blijft het een bijzondere ervaring. Vandaag eens op YouTube gezocht en ja hoor, daar is hij te vinden (klik hier).
Anno nu is het ondoenlijk geworden om alle uitgebrachte opnamen van de Ravel-concerten te beluisteren, laat staan die op een nog enigszins zinvolle manier met elkaar te gaan vergelijken (wie daar zin in heeft tenminste). Alles heeft zijn tijd en plaats en daar maken lp's en cd's geen uitzondering op. Het zal voor velen van u wel gelden: het beeld dat ik van de beide Ravel-concerten heb is helder genoeg en door de tijd voldoende aangescherpt om een nieuwe uitgave wel of niet (voldoende) te kunnen waarderen.
De Schotse pianist Steven Osborne (Schotland, 1971) heeft zich al eerder in Ravel bewezen, getuige de lovende kritieken op zijn vertolking van de complete werken voor piano solo (eveneens uitgebracht door Hyperion). Deze uitgave werd nooit door ons besproken (ik schreef het al eerder: we kunnen nu eenmaal niet alles onder de loep leggen), maar ik kan die positieve geluiden wel begrijpen want in deze uitvoering van de beide pianoconcerten is de 'Ravel sound' onmiskenbaar aanwezig. Die is gemakkelijker te benoemen dan te omschrijven, maar het draait daarbij uiteraard om melodische pregnantie, haarscherp geprofileerde harmonie en ritmische articulatie, met als verder onmisbare factor het vanuit het toucher te realiseren rijk gevarieerde kleurenspel. Dat zijn overigens ook de belangrijkste ingrediënten voor een overtuigende uitvoering van Manuel de Falla's 'Nachten in Spaanse tuinen'. Een goede Ravel betekent meestal ook een goede Falla. Een echt pianoconcert is dat stuk van Falla niet, maar eerder een symfonisch gedicht in drie delen waarin de piano een vooraanstaande rol vervult. Ook in dit opzicht stelt Osborne dus niet teleur. Evenals de pianist is ook het orkest Schots, wat mogelijk hier en daar de wenkbrauwen doet fronsen. Kan dat wel, Franse en Spaanse muziek door een Schots orkest? De Engelsen en dus ook de Schotten hebben daar een uitdrukking voor bedacht: 'The proof of the pudding is in the eating'. Welnu, deze 'pudding' smaakt voortreffelijk. Zou het hebben geholpen dat Ludovic Morlot (Lyon, 1973) een Franse dirigent is? Dat zullen we nooit weten. Wel dat Ben Connellan en Andrew Keener er een prachtige opname van hebben gemaakt.