CD-recensie

© Aart van der Wal, juni 2022

In april 2016 voerde de Noorse pianist Olli Mustonen op twee achtereenvolgende avonden alle negen pianosonates van Sergej Prokofjev uit, met als plaats van handeling het Muziekgebouw aan 't IJ in Amsterdam. Het stond uiteraard van tevoren al vast dat het niet minder neerkwam dan op een uitdaging van jewelste, maar Mustonen wist waar hij aan begon, want hij was met dit huzarenstuk al de wereld over gereisd alvorens hij plaatsnam op het podium in Amsterdam. Niet minder indrukwekkend waren zijn vertolkingen, die de zaal bijna letterlijk in vuur en vlam zetten. Was het uiteindelijk een teveel van het goede? In zekere zin was dat inderdaad zo, want naar mijn gevoel kwam het neer op een overdosis. Anderzijds: de muziek is dermate fascinerend dat het desondanks neerkwam op twee uitermate intrigerende avonden. Zoals dat ook geldt voor zoveel andere grote werken uit de muziekliteratuur. Met bovendien de kanttekening dat er nu eenmaal grenzen te stellen zijn aan het absorptievermogen van de toehoorder (wat uiteraard individueel wordt bepaald).

Prokofjevs pianomuziek fonkelt, de talloze ingenieuze invallen blijven ook na evenzovele malen beluisteren verbazen en die inhoudelijke kant ervan is dusdanig rijk aan melodische, harmonische en ritmische contrasten dat iedere uitvoering de toehoorder voor verrassingen plaatst. De stemmingswisselingen alleen al zorgen, hoe grotesk, somber, cynisch of regelrecht sardonisch deze muziek vaak ook gestemd is, voor een luisteravontuur dat zijn weerga niet kent. Het zijn in mijn beleving zo van die aspecten die bij Sjostakovitsj eenvoudigweg niet te vinden zijn. Bij Prokofjev dreint het nooit door, er wordt niet gemeanderd en het progressief getoonzette surprisepakket is ongekend groot. Ik vraag me bovendien weleens af of zijn enorme structurele inzicht mogelijk samenhangt met zijn grote talent voor het schaakspel.

Alexander Melnikov rondt met dit album zijn superieure verkenning van Prokofjevs negen pianosonates af, nu ook de sonates 1, 3 en 5 zijn verschenen, passend en fraai aangevuld met de Visions fugitives (de besprekingen van de overige werken vindt u elders op onze site). Het resultaat van zijn inspanningen mag best exemplarisch worden genoemd: geen moment van een inzinking, geen enkele verslapping van de spanningsboog, geen groezeligheden of oneffenheden, bovenal idiomatisch voorbeeldig gestileerd, met de duidelijke kenmerken van de Russische pianoschool als voorbereiding voor een duivels ingewikkeld discours waarin het spookachtige en hallucinerende, maar ook het lyrische, poëtische op sublieme wijze is uitgewerkt en binnen dit zo sfeervolle kader iedere denkbare gemoedsstemming, iedere evocatie zonder enige overdrijving toch een overrompelend effect sorteert. Ja, het gaat langs afgronden en zo moet het ook: dit is géén muziek die het van fluwelen handschoenen moet hebben. Zoals het evenmin muziek is die toch vooral maar motoriek moet voortdenderen. De pianotechniek is onder de handen van Melnikov niet meer dan een middel, het vehikel dat de verbeelding op grandioze wijze in werking zet én houdt. Zo gaat dat, van de eerste sonate tot en met de Visions. Groots, meeslepend, gepassioneerd, verzengend, maar ook dichterlijk, zangrijk, met de vleugelklank die van orkestrale dimensies getuigt. De door Tobias Lehmann gemaakte opname in de Berlijnse Teldex Studio laat er geen enkel misverstand over bestaan. Dat de tijdsduur van de cd ietwat karig is uitgevallen is in dit geval 'in de natuur der dingen'.

index