CD-recensie

 

© Aart van der Wal, juli 2006

 

Bach: Prélude en fuga in D, BWV 532 - KoraalPrélude "Wir glauben all' an einen Gott, Vater" BWV 740.

Mendelssohn: Orgelsonate in A, Op. 65 nr. 3

Dupré: Prélude en fuga in f, op. 7 nr. 2.

Oortmerssen: 3 KoraalPréludes: "Die Sünden sind vergeben" - Psalm 77 - Psalm 72.

Mozart/Oortmerssen: Ein Orgelstück für eine Uhr KV 608.

Jacques van Oortmerssen (orgel).

Challenge Classics CC72162 • 57' •

www.challenge.nl

 
Het Müller-orgel in de St. Bavo te Haarlem    

Iedere bezoeker zal alleen al van de aanblik van het Müller-orgel in de St. Bavo diep onder de indruk zijn. Het bijna 30 meter hoge instrument beslaat de gehele westelijke vleugel van de kerk, met in het midden het boven elkaar geplaatste rugwerk, hoofdwerk en bovenwerk, geflankeerd door de machtige pedaaltorens met daarin pijpen met een lengte van niet minder dan 11 meter (32 voet). De visuele rijkdom wordt nog eens onderstreept door het al even indrukwekkende beeldhouwwerk van de Amsterdamse kunstenaar Jan van Logteren, dat 25 enorme beelden omvat met als een soort apotheose twee leeuwenfiguren die het wapen van Haarlem omklemmen.

Müller-orgel in de Kapelkerk in Alkmaar
(1760-1762)
(Foto Jan Smelik)

Niet alleen wat de bouw betreft, maar ook qua klank leverde de van oorsprong Duitse orgelbouwer Christi(a)an Müller een instrument van wel zeer groot formaat af, de weerspiegeling ook van de puissante rijkdom van de handelsstad Haarlem, die de stadsraad in staat stelde om dit kolossale orgel te laten bouwen. In Alkmaar ging het in 1760 nog heel wat bescheidener toe, toen vader en zoon Müller de opdracht kregen om in de Kapelkerk een nieuw orgel te bouwen, na de brand in datzelfde jaar. Vergeleken met de orgelkolos in de St. Bavo is het instrument in Alkmaar niet meer dan een niemendalletje... maar klinkt wèl bijzonder fraai. Een groot orgel is niet per se een mooi klinkend orgel!

Müller werd circa 1690 in het dorpje Sankt Andreasberg in het Duitse Harzgebergte geboren en kwam - blijkbaar op zoek naar voldoende emplooi - omstreeks 1715 naar Nederland om in dienst te treden van de Amsterdamse orgelbouwer Cornelis Hoornbeeck. Niet lang daarna vestigde Müller zich als zelfstandige orgelbouwer in de hoofdstad en werd zijn reputatie als groot orgelbouwer al rond 1720 gevestigd door de bouw van het nieuwe orgel in de Grote of Jacobijnenkerk in Leeuwarden.

De tand des tijds ging aan het Müller-orgel in de St. Bavo vanzelfsprekend niet voorbij en het instrument is dan ook meerdere malen ingrijpend gerestaureerd, de laatste maal in 1959-1960 door de Deense orgelbouwer Marcussen. De herstelwerkzaamheden, waaronder de vervanging van de speel-registertractuur, werden evenwel zorgvuldig gedaan en daaraan is het ook te danken dat bijna het gehele oorspronkelijke, uit een legering van lood en tin bestaande pijpwerk behouden bleef.

Het onderhoud is al jaren in handen van de Zaanse orgelbouwer Flentrop, die zich vooral heeft toegelegd op herintonatie en waarvan wordt gezegd dat de huidige orgelklank - op basis van gelijkzwevende stemming - de oorspronkelijke klank dicht zou benaderen (het is mij niet duidelijk hoe die beoordeling heeft plaatsgevonden, al zijn de akoestische eigenschappen van de kerkruimte in de afgelopen eeuwen niet fundamenteel gewijzigd). Maar laat ik het erop houden dat het orgel vandaag de dag niet (veel) anders klinkt dan onder de handen van Händel, Mozart en Mendelssohn, die het instrument hebben kunnen beproeven. Händel had er zelfs een omweg voor over,

Op twee zaterdagen, 16 en 30 september, kunt u het orgel zelf bespelen, met de luxe van een registrant, maar ook gewoon luisteren naar de verrichtingen van muziekstudenten en amateurs. Een goede gelegenheid om dit koninklijke instrument met zijn 5000 pijpen, 64 registers en talloze kleuringsmogelijkheden zelf uit te proberen of te bewonderen! Verdere bijzonderheden vindt u op www.organfestival.nl

Dispositie

Hoofdwerk

Bovenwerk

Rugpositief

Pedaal

Praestant 1,2 st.16'

Quintadena 16'

Praestant 2 st. 8'

Principaal 32'

Bourdon 16'

Praestant 2 st. 8

Quintadena 8'*

Praestant 16'

Octaaf 1,2 st. 8'

Quintadena 8'

Holpijp 8'

Subbas 16' *

Roerfluit 8'

Baarpijp 8'

Octaaf 4'

Roerquint 12'

Viola di Gamba 8' *

Octaaf 4'

Fluit Douce 4'

Octaaf 8'

Roerquint 6' 

Flagfluit 4'

Speelfluit 3'

Holfluit 8'

Octaaf 4'

Nasard 3

Super Octaaf 2'

Quintpraestant 6'

Gemshorn 4'

Nachthoorn 2'

Sesquialter 2, 3, 4 st.

Octaaf 4'

Quint-praesant 3'

Flageolet 1 1/2'

Cornet 4 st. discant

Holfluit 2'

Woudfluit 2'

Sesquialter 2 st.

Mixtuur 6, 8 st. 1'

Ruischpijp 4 st. 3'*

Tertiaan 2 st. 2'

Mixtuur 4,5,6 st.2'   *

Cymbaal 3 st. *

Mixtuur 6-10 st. 2 **

Mixtuur 4-10 st. 2-8'

Cymbaal 3 st. (+terts)  *

Fagot 16'

Bazuin 32'

Scherp 6,7,8 st. 1 1/2' *

Schalmei 8'

Trompet 8'

Bazuin 16'

Trompet 16'

Dolceaan 8'

Trechterregaal 8' *

Trompet 8'

Trompet 8'

Vox humana 8'

Tremulant

Trompet 4'

Hautbois 8'

Tremulant

 

Cink 2'

Trompet 4'

 

 

 

 

 

 

 

Koppels

Omvang

 

 

 

 

 

 

Hoofdwerk/Bovenwerk

Manuaal: C-d' "

*   in 1961 nieuw gemaakt

Hoofdwerk/Rugpositief

 Pedaal C-f ' (oorspr. d')

** idem, aan de dispositie toegevoegd

Pedaal/Hoofdwerk    **

 

Pedaal/Bovenwerk    **

 

 

Pedaal/Rugpositief   **

 

 

 

Vorstelijke combinatie

Jacques van Oortmerssen

Jacques van Oortmerssen behoort tot de grootste Europese organisten maar is ook op andere muzikale terreinen bijzonder actief. Hij dirigeert, componeert, publiceert (over orgeltechniek en uitvoeringspraktijk) en is docent aan het Sweelinck Conservatorium. Aan zijn uitgebreide discografie van ruim 50 titels heeft hij nu deze nieuwe opname, 'Live at the St. Bavo', toegevoegd, die ons de vorstelijke combinatie toont van een groot organist en een groot orgel. Deze werkelijk meesterlijke en zowel interpretatief als technisch trefzekere uitvoering in bijzonder smaakvolle registraties vormt een must voor de orgelliefhebber met als enige geringe kanttekening dat op forse luidsprekers die het diepe laag niet laten 'verstommen' (30 Hz - 3 dB), de diepe pedaaltonen althans bij mij thuis de panelen niet deden rinkelen. De bloemenvaas bleef keurig op zijn plaats. Ik schat zo 40 Hz rond -6 dB (t.o.v. 1 kHz), maar met 'gewone' luidsprekers zal dit niet opvallen.


 


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links