CD-recensie

 

© Aart van der Wal, oktober 2010

 

 

Haydn/Van der Heide: Die Jahreszeiten (Het Paradijs op Aarde).

Bart Moeyaert (verteller), Nederlands Blazers Ensemble.

NBE Live NBECD027 • 63' •

Live-opname, Waalse Kerk, Amsterdam, 28 juni 2010

www.nbe.nl


De briljante muziek die Haydn bij de teksten van zijn librettist Gottfried van Swieten schreef leverde de twee oratoria op die wereldwijd nog steeds regelmatig en terecht op het programma staan: Die Schöpfung (De Schepping) en Die Jahreszeiten (De Jaargetijden). In de achttiende en negentiende eeuw werden dergelijke grote oratoria maar ook opera's bewerkt voor de vele door de adel onderhouden blaasorkestjes om ze aldus geschikt te maken voor veel kleinschaliger uitvoeringen. Twee van de belangrijkste bewerkers in die tijd waren Josef Triebensee (1722-1846) en Jirí Druzecký (1745-1817). Ook hun 'Harmoniemusik' wordt nog steeds gespeeld. Zij werkten de oorspronkelijk grote bezetting om naar een afgeslankte versie voor blaasensemble, waarbij de vocale lijnen aan wisselende instrumenten werden toebedeeld. Wie deze bewerkingen met het origineel vergelijkt zal verbaasd staan over het inlevingsvermogen en het vakmanschap van deze 'arrangeurs'. Het NBE vroeg Hans van der Heide om een geheel nieuwe instrumentale bewerking van Haydns Die Jahreszeiten te maken. Het is deze versie die op 28 juni jl. in de Waalse Kerk voor een geconcentreerd en muisstil publiek werd uitgevoerd en opgenomen.

Met evenveel liefde en vakmanschap als zijn grote voorgangers arrangeerde Van der Heide het werk voor twee hobo's, twee klarinetten, twee fagotten, twee hoorns, trompet, trombone, contrabas en slagwerk. De Vlaamse auteur Bart Moeyaert leverde de tekst die - zo staat het in het cd-boekje - "met eenvoud, zachte humor en sprankelende filosofie" - zijn eigen verhaal - en dus niet de oorspronkelijke tekst van Van Swieten - bij de muziek van Haydns Schepping vertelt. Het Paradijs op aarde maakt deel uit van een NBE-trilogie die begint waar De schepping eindigt (het laatste deel, genaamd De Dood, heeft als muzikale ondergrond Haydns Die Sieben Letzte Worte unseres Erlösers am Kreuze).

Van Swieten en Haydn eindigden hun scheppingsdiscours na de Zesde Dag, maar Moeyaert had slechts een paar pennenstreken nodig voor de overstap van De Schepping naar Het Paradijs, met zijn beschrijving van onder meer de uitbundige en altijd weer verrassende natuur. Maar te midden van die prachtige, paradijselijke harmonie lopen er ook twee dissonanten rond: de man die het verhaal vertelt en de vrouw die bij hem is. Het oude verhaal van Adam en Eva werd het nieuwe verhaal van Moeyaert dat, voorzien van de prachtige prenten van Wolf Erlbruch, als boek + cd reeds eerder verscheen bij Uitgeverij Querido; en uiteraard onder de titel Het Paradijs.

Wie in het cd-boekje van deze NBE-uitgave de foto's van de uitvoering ziet of wie er toen bij was, beseft ter dege dat die 'ludieke happening' (en dan druk ik me nog voorzichtig uit!) met geen mogelijkheid zo door de cd kan worden weergegeven. Het visuele element ontbreekt, maar ook die zo bijzondere sfeer in de kerk in de zin van lijflijk aanwezig en die ambiance 'proeven' kan door het zilveren schijfje nu eenmaal niet in die mate worden weergeven.. Een van de foto's spreekt wat dat betreft boekdelen:

Nr. 29: "We gingen bramen plukken. [...] Tot overmaat van ramp begon het te regenen [...]"

Ja, we horen in nr. 29 de regen, zoals we in nr. 6 van de 'windmachine' kunnen genieten, en natuurlijk is er het onweer in nr. 26 en het 'NBE-koor' in nr. 30: "Juche! Juche! Der Wein ist da" (lalalala). Wat ik overigens best wel had kunnen missen was het zich uit een geheel andere opname afkomstige, zij het wel naadloos invoegende symfonische fragment in nr. 2, met symfonieorkest, solisten en koor ('Sie steigt herauf').

De zegepalm gaat naar de bijzonder fraai gestileerde vertelling van Bart Moeyaert (wat heeft hij een prachtige stem!) en het ronduit schitterende spel van het NBE, dat met het grootste gemak muzikale bergen verzet. Maar ook de geraffineerde bewerking van Hans van der Heide verdient het alleszins om in het zonnetje te worden gezet. Last but not least is er dan deze schitterende opname met zijn grote variëteit aan klankkleuren en met de verteller in het ideale perspectief geplaatst. Alle gesproken teksten zijn eveneens in het boekje afgedrukt, maar neemt u van mij maar aan dat Bart met zijn fraaie, heldere stem en zijn ideale dictie moeiteloos te volgen is. Zijn eminente bijdrage verveelt geen seconde en is - nog veel belangrijker - ook tegen herhaald luisteren bestand. Dat kan bepaald niet van iedere vertelling of verteller worden gezegd. Van de 'Harmoniemusik' van Triebensee of Druzecký naar die van Van der Heide lijkt een heel grote stap, maar ik kan u geen beter advies geven dan dit: laat u verrassen! Tien tegen een dat u er heel blij van wordt!!


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links