CD-recensie

© Aart van der Wal, mei 2024

De Nederlandse musicoloog van internationale faam Clemens Kemme heeft Mozarts onvoltooid gebleven Mis in c, KV 427, gezet voor orkest, dubbelkoor, twee sopranen, tenor en bas, voltooid.

Kemme in het cd-boekje:

'What we have of Mozart’s ‘Great’ C minor Mass is nine complete and three incomplete movements. The latter however are substantial enough to perform in some kind of completion. In my new edition I have tried to do this job more idiomatically than has been done before.

The unfinished ‘Credo in unum Deum’ needs completion of its winds and strings, but also the addition of trumpets and timpani, instruments so typical for underlining this strong statement of faith. Other editions either leave them out, or let them double the opening string fanfares completely, sounding rather belligerent and overlapping the choir, or let them drown out Mozart’s subtly coloured wind responses. I wrote them as complementary to the choir statements, following the practice of Bach and others.

The unfinished ‘Et incarnatus est’ is a typical Galant-style Mozart aria. From the soprano’s entrance onwards, Mozart left the higher strings unelaborated. Mozart’s first violin parts in arias and concertos show that they do not always double the soloist’s melody line. Sometimes he gives them just the main notes of the larger-scale linear progression. A good example here is the very first chord that needs to be filled in. I followed Mozart’s practice of harmonizing only the last note of the soprano melody before the chord change, thus not only guaranteeing the soloist’s freedom of expression but also supporting it with a much more tender- sounding harmony, appropriate for what the text depicts. Muted strings and soft accompanying horns complete the picture.

In the double-choir ‘Sanctus’, reconstructed from Mozart’s surviving wind parts and an incomplete score copy, the ‘Osanna’ is an eight-part double fugue. Unlike other editions, I have followed two genre-defining requirements: 1) that all voices have at least one statement of each subject; 2) that for an effective double-choir antiphony, the subject pairs are always together in the same choir, switching sides at each new paired entry.'

De aanvulling met het motet Heilig ist Gott voor alt, dubbelkoor en orkest, gecomponeerd door Carl Philipp Emanuel Bach rond 1776, is zeker passend omdat dankzij die fameuze Baron Gottfried van Swieten Mozart er kennis van heeft genomen. Maar er is nog een belangrijker reden: het is ronduit een meesterwerk, hetgeen al na de publicatie in 1779 allerwegen werd erkend. In de woorden van de componist: 'Het is een poging om met behulp van gewone harmonische progressies veel meer aandacht en sensatie te bewerkstelligen dan met welke gekwelde chromatiek ook kan worden bereikt. Dit is mijn zwanenzang en moet ervoor zorgen dat ik na mijn dood niet snel in vergetelheid raak.' Pure eenvoud als troefkaart? Het heeft gewerkt...

Van Swieten kocht een groot aantal gedrukte exemplaren en kwam later nog in het bezit van het manuscript, Niet toevallig ontstond ook Mozarts KV 427 rond die tijd (de enig bekende uitvoering zou mogelijk hebben plaatsgevonden in de abdijkerk van de Sankt Peter in Salzburg op 26 oktober 1783) en horen we in het Gloria de onmiskenbare echo van de fuga in Heilig.

Ik ga iedere zondag naar Baron van Swieten, waar alleen maar Bach en Händel wordt gespeeld. Ik verzamel op het ogenblik de fuga's van Bach - niet alleen van Sebastian, maar ook van Emanuel en Friedemann'.
Mozart in een brief aan zijn vader, 10 april 1782

Verwantschap is er ook tussen de sopraanaria in Et incarnatus est en die van Constanze in Die Entführung aus dem Serial, 'Martern aller Arten', terwijl fragmenten uit Kyrie en Gloria onvervalst terugkeren in het uit 1785 daterende oratorium Davide Penitente KV 469.

Wie de uitvoering op 6 augustus van het vorig jaar tijdens de BBC Proms heeft gehoord (door de BBC uitgezonden, toen samen met Bachs Sinfonie in D, BWV 1045 en het motet Singet dem Herrn ein neues Lied BWV 225) weet zo ongeveer wel wat van dit album te verwachten is: een fabuleus solistenteam (de tenor Benjamin Hulett werd voor deze gelegenheid vervangen door Nicholas Mulroy), een geweldig koor en orkest en een tot in al zijn muzikale vezels geïnspireerde dirigent John Butt (tevens organist). Ook de historiserende uitvoeringspraktijk spreekt in deze uitvoering weer haar hartig woordje mee. Het in 1995 opgerichte Dunedin Consort (de naamgeving hangt samen met de Keltische naam van het oude Edinburgh Castle: Din Eidyn) weet er raad mee, speelt op 'oude' instrumenten (in de blazersgroep veelal replica's) en doet er alles aan om de suggestie te wekken dat het oorspronkelijk zó heeft geklonken; wat weliswaar niet te bewijzen valt, maar wel een nobel streven is.

index