CD-recensie

 

© Aart van der Wal, mei 2023

Straight Run - Sergej Maingardt

Klik hier voor de inhoudsopgave

Wergo WER 6437 2 • 37' •
Opname: okt.2019, jan. & nov. 2020, Deutschlandfunk, Kammermusiksaal, Keulen & Studio Stolberger Straße, Keulen

 

De oosterburen kennen een heuse ‘Musikrat'. Bovendien een raad die bepaald niet stilzit en zich behoorlijk inspant voor jonge Duitse componisten die naar het oordeel van de door de raad benoemde vakjury het nodige te zeggen hebben. En zo gaat dat al drie decennia lang, met ieder jaar een keuze uit het niet geringe aanbod. De gelukkigen ontvangen een muzikaal visitekaartje en de daarmee verbonden aanbeveling waarmee ze zich niet alleen in eigen land, maar ook daarbuiten kunnen presenteren. Dat betekent bepaald meer dan alleen maar een steuntje in de rug, maar net zo belangrijk is het feit dat aldus de Duitse eigentijdse muziek een extra stimulans krijgt, wat alleen maar positief is voor een mede op vooruitgang gericht muziekleven.
Daaraan draagt ook het Duitse muzieklabel Wergo, onderdeel van de muziekuitgeverij Schott Music, het nodige bij, want inmiddels heeft het in dit kader ruim honderd ‘portret-cd's' uitgebracht die in binnen- en buitenland worden gedistribueerd. Geen wonder, want de cd's bieden een veelzijdig panorama van het eigentijdse Duitse componeren in de meest uiteenlopende disciplines. Het toverwoord daarbij is synergie, met als middel het propageren van dat Duitse eigentijdse componeren. Een in wezen simpel concept dat zijn waarde ruimschoots heeft bewezen en überhaupt niet meer weg te denken valt. Ja, er is geld voor nodig, maar daar heeft met name het BKM (Bundesregierung für Kultur und Medien) voor gezorgd, in samenwerking met de auteursrechtenorganisatie GVL (Gesellschaft zur Verwertung von Leistungsschutzrechten) en de omroep. Een succesvolle, multidisciplinaire aanpak dus.

En wij hebben Donemus en het steevast rondwarende bezuinigingsspook.

Dergelijke initiatieven betekenen uiteraard niet – zelfs niet na beoordeling en selectie door een vakjury – dat er geen kaf tussen het koren zou kunnen zitten. Van vakjury's weten we bovendien dat ze niet onfeilbaar zijn, het oordeel niet alleen gebaseerd hoeft te zijn op de technische aspecten van een compositie, maar ook op subjectieve grondslagen als inventiviteit, fascinatie of verbeelding.

De recensent, op zijn beurt, weet zich geconfronteerd met een nieuw werk waarover hij zijn licht moet laten schijnen, zonder dat een partituur wordt meegeleverd (terwijl eigen aanschaf een nogal kostbare aangelegenheid is: er is zoveel nieuwe muziek in omloop). Het oordeel is dientengevolge onvermijdelijk halfzacht, al is het natuurlijk wel een oordeel, zij het met de nodige subjectieve kenmerken, al blijft dat aspect meestal onder de radar (waarom? Het is geen schande).

Dan deze drie werken van de Duitse componist Sergej Maingardt (1981) die zich, na zijn opleiding aan het Keulse conservatorium, op de mediatechnologie heeft gestort en zich – het zijn z'n eigen woorden – als doel heeft gesteld om de 'klankwereld van de tegenwoordige tijd mede vorm te geven.' Het is zijn muzikale ‘vertaling' van de digitalisering en globalisering, met de gevolgen daarvan voor de menselijke samenleving als geheel, maar ook voor de ontplooiingsmogelijkheden van het individu. Is het een papieren werkelijkheid? Wie naar zijn muziek luistert bemerkt eerder een niet gemakkelijk te nemen abstractieheuvel dan enigerlei associatie met wat de componist direct of indirect heeft bewogen of bedoeld. Waarbij mag worden aangetekend dat de vele commentaren en toelichtingen op zijn werk de (eventueel) geïnteresseerde niet bepaald helpen: de veelal wazige omschrijvingen en beschrijvingen, de gehanteerde verre van concreet hanteerbare begrippen en de veelal gezochte driedimensionaliteit bieden niet of nauwelijks een handvat.

Sergej Maingardt

Het door Wergo vastgelegde ‘portret' bevat drie werken van Maingardt die speciaal voor dit album door hem zijn uitgekozen. Waarbij de componist ernaar heeft gestreefd om ze met elkaar te laten corresponderen, te becommentariëren en contrapunteren. De composities bestrijken de periode van 2012 tot 2020, met daarin een belangrijke rol voor de eigentijdse elektronica. Er werden meerdere procedé's daarbij in stelling gebracht, waaronder in een omgeving van elektromagnetische velden vanuit computers die met magneetspoelen worden afgetast en uitgelezen. De daaruit volgende geringe spanningsvelden worden dan elektronisch versterkt en in strenge structuren gefixeerd. Het is ronduit verbazingwekkend welke dramatische effecten deze aanpak kan voortbrengen. Smog, een videopresentatie waarnaar in het cd-boekje wordt verwezen, is daarvan een sprekend voorbeeld.

Het is de bedoeling van de maker dat zijn muziek een zekere mate van maatschappelijke, sociale en zelfs politieke betrokkenheid in zich heeft. Al is die, ver terug in de tijd, in het werk van een Hanns Eisler of Kurt Weill, of minder ver in dat van Frederic Rzewski of Luigi Nono veel markanter waarneembaar.

De aangewende middelen zijn uiteraard steeds weer anders, maar de drijfveren niet. In Rush, het eerste werk op deze cd, voor groot orkest, versterkt ensemble (waaronder accordeon en E-gitaar) en elektronica uit 2019, geschreven in opdracht van de Duitse Muziekraad, is niets anders dan een in eigentijdse muzikale vormen gegoten protest met als leidraad de relaties tussen massa en individu zoals die zich al naar gelang de politieke context sterk van elkaar onderscheiden. Het protest manifesteert zich eerst nog onderhuids, verschijnt geleidelijk sterker op de achtergrond om ten slotte volledig baan te breken in een wezensvreemde montage van door elkaar heen lopende akoestische en elektronische klankvelden. Wie zonder voorafgaande 'boodschap' luistert hoort waarschijnlijk iets anders dan bedoeld in dit schril getoonzette panopticum, waarin de ‘durchhörbarkeit' naar het tweede plan is verhuisd.

Flower's silence in empty guns voor piano, live-elektronica en Wii-sensoren dateert uit 2012 en heeft als aanleiding de vele geweldspiralen, waaronder met name de terreuraanslagen zoals die zich vanaf het millennium hebben voorgedaan en nog steeds voordoen. Aangebrachte sensoren ‘vangen' de bewegingen van de handen van de pianist en brengen die over naar de computer, waarna ze worden onderworpen aan door live-elektronica aangestuurde manipulaties die dan vervolgens weer terugvoeren naar klank.

Het wezen van Declare Independence voor slagwerk, E-gitaar, E-bas en synthesizer (2014), een typische rockband-bezetting dus, is die van de rebellie (wat prima past bij de rock scene). Wat de componist er precies mee bedoeld heeft wordt evenwel niet duidelijk. Het beperkt zich tot het vage ‘I've experimented a lot over the last ten years, and a lot has happened. The same spirit is reflected in this CD/online project. Moreover, Declare independence is a rebellion and is meant to show that above all I am curious, always on the lookout and ready to embark for new shores.'

De term viel: online. In het boekje zijn zes QR-codes opgenomen die naar dienovereenkomstige video's verwijzen: Smog (2012), Construct-deconstruct (2018), It's Britney. Bitch! 2014), Blur Paralyzed (2018), Hero-in (2017) en Kurzschluss 2015). Ze zijn uitsluitend beschikbaar op het videokanaal vimeo.com/editionzsm. Het is echter noodzaak noch voorwaarde om deze producties rechtstreeks in verband te brengen met de op de cd vastgelegde drie werken, al is de aanvulling wel verhelderend. Aanbevolen dus. Wel jammer dat de cd een speelduur heeft van slechts 37 minuten.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links