Liszt: Pianoconcert nr. 1 in Es - nr. 2 in A - Hongaarse fantasie voor piano en orkest.

Chopin: Andante spianato in G en Grande polonaise in Es, op. 22.

Svjatoslav Richter (piano), London Symphony Orchestra o.l.v. Kirill Kondrashin.

Live-opnamen, Royal Albert Hall, juli 1961 (mono).

BBC Legends BBCL 4031-2 • 69' •

---

Wát een feest! Twee Russische muziekgrootmeesters op de top van hun kunnen en een orkest dat de sterren van de hemel speelt. Een kleine wensje wordt niet vervuld: de opname is helaas mono. De BBC was toen nog niet zo ver, hoewel alle platenmaatschappijen in 1961 hun opnamen zonder uitzondering in stereo op de markt brachten.Toen nog zelfs vaak in zowel mono- als stereo-formaat. Maar de omroepen liepen een paar straten achter, de FM-uitzendingen waren nog in onvervalst mono. Bij zeer goede mono-opnamen valt het ontbrekende stereo-effect nauwelijks op. maar de beste opnametechnici zaten nu eenmaal niet bij de omroep. En wie er wel zat moest opboksen tegen vooringenomenheid, doorsneeapparatuur zonder al te hoge kwaliteitspretenties en een gebrekkige signaaloverdracht. Dat was bij de BBC niet anders als bij onze vaderlandse omroep. Gelukkig zijn voor alle cd's in de BBC Legends serie de mastertapes van deze omroep gebruikt, wat heel veel uitmaakt. Zoveel zelfs dat ook uit deze opnamen blijkt hoezeer de kwaliteit van de uitzendingen van BBC 3 daarmee vergeleken toen fors achterliep (ik bezit nog bandmateriaal van din Engeland met een Nakamichi-recorder opgenomen uitzendingen van BBC 3). Geen verrassing eigenlijk.

Daar staat tegenover dat zich in de geluidsarchieven van de BBC honderden muziekopnamen bevinden met uitvoeringen op het hoogst denkbare niveau en met een intensiteit die we vandaag de dag met een kaarslichtje moeten zoeken. Zo ook deze elektriserende uitvoeringen op deze cd, die het uiterste uit de partituur halen, afwisselend overdonderend heroïsch en lyrisch, aards en verheven, het gaat tot op de bodem, met een enorme spankracht die zijn gelijke niet heeft.

Wie de legendarische uitvoering van de beide Liszt-concerten door dit tweetal met hetzelfde orkest reeds in de kast heeft staan, hetzij op de Philips-lp, hetzij als cd-heruitgave, zal merken dat in dit live-concert er nog een schepje wordt opgedaan. Het lijkt onmogelijk, maar het is zo. Het schittert en fonkelt nog meer, de intensiteit is nog groter en er wordt met zoveel gusto gemusiceerd. de grens van wat technisch nog kán doelbewust wordt opgezocht, zowel door de solist als door het orkest. Dat is het mooie van een live-concert: er worden risico's genomen die in de studio 'not done' zijn. Maar het gaat hier natuurlijk niet alleen om gespierde virtuozentaal. Hier is ook Richter als de grote dichter aan het woord, die de nuance zoekt en met magische fraseringen de lyriek naar grote hoogten opstuwt, daarin bijgestaan door een zeer bevlogen Kondrashin en een al even geïnspireerd orkest. Dat er dan weleens iets misgaat (finale van het Eerste pianoconcert)? In deze context betekent dat helemaal niets.

Heel bijzonder is ook de Hongaarse fantasie, waarvan het openingsthema in de contrabassen dramatisch kort wordt gehouden, met een enorme onderhuidse spanning die de entree van de piano tot een grootse gebeurtenis maakt. Richter trekt zijn lange lijnen langs de afgrond, het borrelt en het kookt, tot aan het fulminerende slot, waarvan de laatste noten nog niet eens zijn verklonken als het extatische publiek in een enorme ovatie uitbarst. 'Stiff underlip'? Zeker niet!