CD-recensie

 

© Aart van der Wal, april 2019

Bartók: Vioolconcert nr. 2 in b, Sz 112

Eötvös: Seven

Ligeti: Vioolconcert (1992)

Patricia Kopatchinskaja, hr-sinfonieorchester en Ensemble Modern (Ligeti) o.l.v. Peter Eötvös
Naïve V 5285 • 89' • ( 2 cd's)
Opname: oktober 2011 (Ligeti); juli 2012, Hessische Rundfunk, Sendesaal, Frankfurt am Main (D)

   

De Hongaarse componist en dirigent Peter Eötvös (1944) schreef als zeventienjarige het pianostuk 'Kosmos', een eerbetoon aan de Russische kosmonaut Joeri Gagarin, de eerste mens in de ruimte. Dertig jaar later, in 1993, ontstond het orkestwerk 'Psychokosmos', een in muziek gevatte zoektocht waarin niet het buitenaardse maar het innerlijk van de mens centraal staat en waarin de typisch Hongaarse cimbalom tevens als belangrijke inspiratiebron diende. De subtitel van het vioolconcert 'Seven', in 2007 in Luzern onder de leiding van Pierre Boulez voor het eerst uitgevoerd, spreekt boekdelen: 'Memorial for the Columbian Astronauts', een hommage aan de zeven astronauten die op 16 januari 2003 in de spaceshuttle 'Columbia' op ruim 60 km hoogte verongelukten tijdens de terugkeer in de dampkring.

'Seven' laat zich naar vorm en inhoud contrastrijk combineren met twee vioolconcerten van twee andere beroemde Hongaren: het Tweede vioolconcert van Béla Bartók uit 1938 en het Vioolconcert van György Ligeti, eerst driedelig opgezet, maar in 1992 door de componist uitgebreid tot vijfdelig en kort daarop door Sascho Gavrilov en onder leiding van Eötvös voor het eerste uitgevoerd. Wat beide werken met elkaar verbindt is hun Transsylvanische achtergrond (het gebied in Roemenië waar ook nu nog een sterke Hongaarse minderheid leeft). Transsylvanië is niet alleen de residentie van Dracula, maar kent ook een rijke Hongaarse, sterk folkloristisch getinte muziekcultuur. Het vormde daardoor een belangrijke inspiratiebron en niet alleen voor Bartók en Ligeti.

De wieg van de violiste, Patricia Viktorovna Kopatchinskaja, heeft er niet eens zo ver weg van gestaan, want zij werd in 1977 geboren in Chisinau, de hoofdstad van Moldavië, het gebied dat grenst aan Roemenië. Dat deze drie werken haar zo ongeveer op het lijf zijn geschreven lijkt daarom een voor de hand liggende veronderstelling, maar er is nog een belangrijke werkelijkheid: Kopatchinskaja (ze speelt steevast blootsvoets!) voelt zich in de meeste muziekstijlen als een vis in het water. Ook in deze drie concerten is haar spel bloedstollend, menigmaal zelfs verzengend en buitengewoon kleurrijk, maar ook lyrisch, spiritueel en virtuoos, en getuigend van een aanstekelijke frisheid. Interessant is ook dat zij zelf de idiomatisch volmaakt passende cadens in het Ligeti-concert heeft uitgeschreven. Haar grote solistische kwaliteiten passen naadloos bij de niet minder bevlogen Eötvös en de beide groots presterende orkesten: het omroeporkest van de Hessische Rundfunk en Ensemble Modern. De sublieme opname zorgt hier voor de enig passende omlijsting.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links