![]() CD-recensie
© Aart van der Wal, november 2008 |
||||
Lassus: Cantiones Sacrae Sex Vocum. Collegium Vocale Gent o.l.v. Philippe Herreweghe. Harmonia Mundi HMC 901984 • 54' •
Het esoterische karakter van deze muziek wordt bepaald door het imitatiecontrapunt dat Roland (of Orlando) di Lassus naar grote hoogte voerde. Lassus werd in circa 1532 in het thans Belgische Mons
(Bergen) in de Franstalige provincie Henegouwen geboren,
waar hij mogelijk een koorknaap was in de St.-Nicolaaskerk,
maar er is niets om de legende te onderbouwen volgens
welke hij door ‘talent scouts’ zou zijn
ontvoerd vanwege zijn prachtige stem. Niettemin duikt
hij op twaalfjarige leeftijd in Italië op (circa
1544) in de dienst van Ferrante Gonzaga, hertog van
Mantua en vice-koning van Sicilië. Hij vergezelt
zijn broodheer naar Sicilië en Milaan in de periode
van 1546 tot 1549. Zijn correspondentie met Wilhelm is bewaard gebleven
en is geschreven in een mengelmoes van talen en doorspekt
met woordspelingen en ondeugende grappen. Hij komt daaruit
naar voren als een spiritueel en hartelijk iemand, maar
hij had ook een duisterder kant en leed in zijn laatste
jaren aan zulke extreme depressies dat zijn componeren
vrijwel tot stilstand kwam.
Aan productiviteit ontbrak het Lassus niet; hij schreef
ruim tweeduizend werken in destijds vrijwel alle gangbare
genres: missen, motetten, psalmen, hymnen, responsorische
passies en wereldlijke muziek in het Italiaans, Frans
en Duits. De meeste van zijn missen zijn zogenaamde
parodiemissen, gebaseerd op motetten, chansons en madrigalen
van hemzelf en anderen. Ongewoon is het grote aantal
magnificats. Zijn laatste werk, Lagrime di San Pietro
bestaat uit een buitengewoon krachtige reeks gewijde
madrigalen waarin de strengheid en de intensiteit van
de muziek ideaal samengaan met de helder poëtische
verbeelding uit de tekst. Cantiones Sacrae Sex Vocum Dit veertiendelige werk vormt het sluitstuk van Lassus' componeerarbeid. Het is zijn zwanenzang (die term mag hier best letterlijk worden genomen!) waarin hij de essentie van zijn kunst indrukwekkend samenvat. De muziek volgt ook hier weer de tekst op de voet, hoofd en hart komen erin samen. Zelf zei hij ervan: "Mijn vroegere werken zijn vrolijker en feestelijker, maar deze zijn ernstiger, ze klinken hechter en krachtiger, en geven meer vreugde aan geest en oor." Het is alsof Herreweghe deze woorden op een goudschaaltje heeft gewogen, want hij weet met grote verbeeldingskracht de stilistische soberheid ideaal te verbinden met de dichterlijke aspecten van deze muziek. Wie deze partituur openslaat beseft al snel dat het een ware krachttoer is om dit zo complexe polyfone stemmenweefsel niet alleen naadloos tot leven te brengen, waarbij dan ook nog rekening moet worden gehouden met de akoestische eigenschappen van de ruimte. Het ragfijne stelsel van de chromatisch geleide hoofd- en nevenstemmen beweegt zich in deze uitvoering tussen melodische en harmonische abstracties en de als zodanig door Lassus zelf betitelde 'gravitas d'età'. Deze gestileerde meditaties zijn bij Herreweghe en zijn ensemble in de allerbeste handen. Dat geldt trouwens ook voor de opname (in de kapel van het Oude Seminarie in Gent) die onder de handen van producer Markus Heiland een en al schoonheid uitstraalt. De hoorbare intermodulatievervorming is als gevolg van de wisselwerking tussen stemmenweefsel en akoestiek overigens volstrekt normaal: in een 'live' uitvoering is dat niet anders. Met dank aan Jan de Kruijff voor de aanvullende biografische notities. index | ||||