CD-recensie

© Aart van der Wal, mei 2018

"Majesté! Ici les grand motets de Michel-Rechard de Lalande, pour Vous, Le Roi-Soleil!" Met de toevoeging 'Mortels, c'est de ce beau délire, que sont nez parmy vous des accords si touchants. A deux divinitez Lalande doit ses chants: Apollon le forma, c'est Louis qui l'inspire." Opgedragen aan twee 'heiligen'. In de ogen van Lalande althans: Apollo, de god van de muziek en de levensvreugde, die hem onderwees en de Zonnekoning die hem inspireerde. De toevoeging staat op het titelblad van de motetten. Lalande was de musicus die Lodewijk XIV het meest na aan het muzikale hart lag. Dat viel ook aan zijn vele muzikale functies af te lezen, die reikten van de 'Chapelle' tot de 'Chambre' en daarmee feitelijk het gehele hof omsloot. Waarbij het tevens als vanzelf sprak dat hij de prinsessen muziekles gaf en aan het hof uiteenlopende nog andere muzikale hand- en spandiensten verrichtte.

Of zijn invloed op beide terreinen, 'Chapelle' en 'Chambre', even groot was verhaalt de geschiedenis niet, maar een feit is wel dat hij tijdens zijn ruim veertigjarig dienstverband maar liefst 77 'grand motets' speciaal voor de Chapelle van de koning componeerde. Daar ligt dan ook het zwaartepunt van zijn rijke oeuvre, bij de 'Messe du Roi', misschien als liturgisch en muzikaal fenomeen wel de belangrijkste gebeurtenis in het bestaan van alle hovelingen. Het was ook aan het hof waar hij zijn reputatie tot aan het eind van het Ancien Régime verzekerd wist.

De op deze cd samengebracht drie motetten (waarvan het Te Deum gemeten naar zowel textuur als omvang het meest imposant is) leggen van die reputatie ook duidelijk getuigenis af. De muziek is schitterend, vol pracht en praal (alleen al op dit punt perfect passend bij de entourage van de Zonnekoning), virtuoos geschreven en rijk aan vocale contrasten en instrumentale kleuren. Maar er niet alleen de rijk aangeklede grandeur, maar ook de bijna intieme deemoed en bezinning die er deel van uitmaken. Sterk religieus gekleurde toonzettingen als deze stralen veel autoriteit uit, maar ook groot vakmanschap. Het moeten bijzondere luisterrijke, in weelde gehulde misplechtigheden zijn geweest, met veel koorknapen (pages), koristen (chantres) en instrumentalisten (symphonistes). Want Louis keek niet op een paar centen.

Geen enkele twijfel: deze motetten behoren tot de vocale hoogstandjes van de Franse barok. Niet verwonderlijk, want Lalande (1657-1726) behoorde tot de groten, waaronder ook Marc-Antoine Charpentier, Jean Baptiste Lully, Michel Lambert, Jean-Philippe Rameau en François Couperin gerekend worden. Het zijn grote namen die de Franse muziekgeschiedenis in belangrijke mate hebben bepaald en voortgestuwd.

Of dankzij deze nieuwe cd oude tijden herleven en zo ja in welke mate zal niemand ooit weten, de historiserende uitvoeringspraktijk ten spijt, maar dat zowel dit vocale als instrumentale ensemble veel grandeur in deze drie werken weet te leggen staat in ieder geval zo vast als een huis. Zowel het contrastrijke ensemblespel als het homogene karakter van deze tot in detail l gepolijste uitvoeringen maakt het, naast de kruidige ritmiek, tot een feest om ernaar te luisteren. Dat de opname werd gemaakt in de koninklijke kapel van het paleis van Versailles, de toenmalige zetel van de Zonnekoning en tevens het politiek episch centrum van Frankrijk, laat mogelijk iets van de sfeer van toen doorklinken.

index