Ieder jaar worden er in de loop van november talloze kerst-cd's op de markt gebracht, waarvan het merendeel helaas veel van hetzelfde biedt. Daarom koos ik voor een aantal producties die zowel de platgetreden paden vermijden maar ook in muzikaal opzicht bijzonder mogen worden genoemd. In ieder geval bijzonder genoeg om ook ná de kerstdagen van te genieten.

Medieval Christmas

Orlando Consort (Robert Harre-Jones, countertenor- Mark Dobell en Angus Smith, tenor - Donald Greig, bariton) met Ronald MacDonald (bas).

Harmonia Mundi HMU 907418 • 68' •

Het programma omspant niet minder van vijf eeuwen, van de tiende tot de zestiende eeuw en richt zich op zowel religieuze als seculiere kerstmuziek uit Engeland, Frankrijk en de Lage Landen. De prachtig opgenomen, rijke en gedifferentieerde koorklank en de smaakvolle fraseringen staan borg voor veel luisterplezier. De (Engels- en Franstalige) toelichting in het cd-boekje van de hand van de bariton Donald Greig is zeer verhelderend.

A New Joy - Orthodox Kerstmis

Estonian Philharmonic Chamber Choir o.l.v. Paul Hillier.

Harmonia Mundi HMU 907410 • 56' •

De cd opent indrukwekkend met een halve minuut klokgelui vanuit de Aleksandr Nevski kathedraal in Tallinn, direct gevolgd door het ontroerende Onze Vader van Nicolas Kedrov sr. Daarmee maakt u gelijk kennis met de homogene, in alle geledingen goed verzorgde koorklank van het Philharmonisch Kamerkoor uit Estland. Het is een bonte mengeling van negentiende- en twintigste-eeuwse kerstliederen en gezangen die in het orthodoxe kerstfeest centraal staan. Het Griekse »orthodoxos« of het Latijnse »orthodoxus« mag in deze uitvoeringen gerust letterlijk worden genomen: er wordt gezongen met de juiste overtuiging, opgenomen in de fraaie akoestiek van de Methodistenkerk in Tallinn. Veel componisten passeren de revue, waaronder Pärt, Kastalski, Stetsenko en Leontovitsj. In het slotlied, Gezegend is de Man, laat de echt diepe, onvervalst Russische basstem van Vladimir Miller niet na veel indruk te maken. Het cd-boekje bevat naast de inleidende teksten ook nog prachtige afbeeldingen.

Pilgrimage to Santiago

The Monteverdi Choir o.l.v. John Eliot Gardiner.

SDG 701 • 78' •

Het Spaanse Santiago de Compostella behoort al vanaf de middeleeuwen tot een van de belangrijk bedevaartsoorden in Europa. In vroegere tijden was een voetreis naar het verre Spanje zeker voor de vrome pelgrims uit het noorden een ware krachttoer met meestal grote ontberingen en letterlijk zelfs niet zonder slag of stoot, maar ook nu nog zijn er mensen die de reis te voet maken zoals dat lang geleden gebruikelijk was. Voor menigeen brengt een dergelijke tocht zowel een fysieke als een metafysische ervaring met zich mee. In onze moderne samenleving met zijn veelal op auto of vliegtuig geënte kant-en-klare reisprogramma's, waarbij de tijdsdruk en het horloge het verloop ervan voor een belangrijk deel bepalen, is zo'n geïmproviseerde voetreis (menigeen legt het traject trouwens per fiets af) tevens de praktische invulling van de alom gepropageerde 'onthaasting'. Maar ook wie gewoon thuisblijft kan de innerlijke rust deelachtig worden van de indrukwekkende muziek op deze cd. Een waar klankparadijs vanuit de diepten van het gregoriaans, de vrome pelgrimsliederen en antifonen naar de complexe middeleeuwse tot zeventiende-eeuwse polyfonie. Soms horen we een bijna tastbare stilte, als de klanken bijna in het niets zijn vergleden. Gardiner verhaalt van de pelgrimage in 2004, die het inmiddels veertigjarige koor naar de »el camino de Santiago«, een van de oudste pelgrimsroutes in Europa, brengt. De reis begon midden in de zomer, op het plateau van Aubrac in Zuidwest Frankrijk, om dan vervolgens over de Pyreneeën te trekken en langs de 'Franse route' via Aragon, Navarra, Rioja en Castilla y León naar Galicië uiteindelijk Compostella de Santiago te bereiken, onderwijl in kerken, kathedralen en burchten concerten gevend. Die ervaring nam het ensemble mee naar Londen, waar in mei 2005 in All Hallows, Gospel Oak deze opname werd gemaakt. De goed gekozen selectie van fragmenten uit de Codex Calextinus en a-cappellawerken van onder anderen Palestrina, Victoria en Lassus vormt ware balsem voor de ziel en daarbij tevens een antidotum tegen de vaak niet eens meer merkbare gevolgen van de dagelijkse hectiek.

Bach: cantates

'Selig ist der Mann' BWV 57 - 'Sehet, welch eine Liebe hat uns der Vater erzeiget' BWV 64 - 'Ich freue mich in dir' BWV 133 - Süsser Trost, mein Jesus kömmt' BWV 151.

Katarine Fuge, Gillian Keith en Joanne Lunn (sopraan), Robin Tyson en William Towers (altus), James Gilchrist (tenor), Peter Harvey (bas), The English Baroque Soloists & Monteverdi Choir o.l.v. John Eliot Gardiner.

SDG 127 • 77' •

Tijdens en rond de kerstdagen van 2000 concerteerde het ensemble in New York in het kader van de »Bach Cantata Pelgrimage« en daaraan danken we een aantal prachtige live-opnamen van zeer geïnspireerde uitvoeringen, waartoe ook deze uitgave mag worden gerekend. De cantates werden door Bach gecomponeerd voor Derde Kerstdag (27 december), met uitzondering van de cantate BWV 57 (voor Tweede Kerstdag). Dit zijn Bach-vertolkingen op hun best, levendig en warm, helder en puntig, met indrukwekkende instrumentale en vocale soli, een homogeen koor, alles gedragen door de overtuigende visie van Gardiner op deze steeds weer ontroerende muziek. De geslaagde registratie zonder storende achtergrondgeluiden werd gemaakt in de kerk van St. Bartholomew.

Puer nobis nascitur

Ton Koopman bespeelt het Van Peteghem-orgel in de Sint-Martinuskerk in Haringe, België.

Challence Classics CC72234 • 73' •

Toen ik deze cd aan een aantal muziekliefhebbers voorspeelde was de algehele reactie: "wat een prachtige muziek, wat een geweldige organist! Wie is het?" Dat het Ton Koopman was, bleek voor menigeen een heuse verrassing te zijn, maar mogelijk associeert men deze grote organist toch vooral als de leider van het Amsterdam Baroque Orchestra & Choir, die in de inmiddels afgeronde Bach-cantatecyclus ook nog voortreffelijk klavecimbel speelt.

Puer nobis nascitur, 'ons is geboren een kindeke', of in de middeleeuwse Nederlandse spelling 'ons is gheboren een kindekijn'. De titel is dus veelzeggend: echte kerstmuziek, maar ook muziek die niet alleen in de kersttijd uitstekend past. Op deze cd zijn orgelstukken van Daquin (1694-1772), Bull (1563-1628), Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621), Dandrieu (1682-1738), Zipoli (1680-1726), Bruna (1611-1679), Buxtehude (1637-1707), Lebègue (1631-1702) en Bach (1685-1750) samengebracht, die met vele fantasierijke registerwisselingen als een kleurrijke klankenfontein tot leven worden gewekt. En wat een orgel is dit! Bijzonder is ook dat het uit 1778 daterende instrument niet ten prooi is gevallen aan restauraties en de in de loop der eeuwen ontstane smaakveranderingen, waardoor ook de registers in de oorspronkelijke staat behouden zijn gebleven. Het Van Peteghem-orgel in het Westvlaamse Haringe oefent dan ook grote aantrekkingskracht uit op talloze orgelliefhebbers, die van heinde en verre komen om de uiterlijke staat (waaronder het fraai geciseleerde houtwerk) en de klankmogelijkheden van het koninklijke instrument te bewonderen. Maar ook organisten beschouwen het als een voorrecht om op dit historische erfgoed te mogen spelen. Het dorp Haringe is trots op zijn orgel en laat dat weten ook, onder andere met het orgelbier, een brouwsel van eigen makelij. Zelf heb ik het orgel tot mijn schande nooit in het echt gehoord, maar afgaande op deze door Adriaan Verstijnen gemaakte opname komt de grote verscheidenheid aan klankkleuren levensecht uit de luidsprekers. Wie eerst wil proeven kan de zilveren klank en de diepe bas in Bachs Pastorale BWV 590 bewonderen.

Angels & Shepherds - Kerstmis in de zeventiende eeuw

Nederlandse Bachvereniging en Ensemble Cappella Figuralis o.l.v. Jos van Veldhoven.

Channel Classics CCS 15198 • 68' •

Kerstmuziek is veelal ook gelegenheidsmuziek met het gevolg dat de cd na de kerstdagen of Driekoningen weer wordt opgeborgen. Dit is ook weer zo'n uitgave die een beter lot verdient en het gehele jaar door zijn grote (ver)diensten kan bewijzen. U krijgt een fabuleus gezongen en prachtig gespeeld repertoire voorgeschoteld dat reikt van Praetorius, Scheidt, de gebroeders Sweelinck, Buxtehude en Crüger tot Fergusio, Verrijt, Vierdanck, Carrissimi en Bach. Het allerwegen gezongen Est ist ein Ros entsprungen van Praetorius klinkt hier als een homogeen juweel en Bachs Vom Himmel hoch da komm' ich her BWV 701 een transparant wonder. De bijna lijfelijk klinkende dans in Gloria in excelsis Deo (anoniem) met het realistisch klinkende slagwerk uit die dagen moet u écht gehoord hebben. Eigenlijk volgt het ene hoogtepunt op het andere en de in 1999 in de Waalse Kerk in Amsterdam gemaakte opname brengt ieder detail daarvan over het voetlicht, maar met behoud van het warme karakter, dat voor deze muziek zo essentieel is. Er is een smetje: het openingslied Wie schön leuchtet der Morgenstern (anoniem) wordt omgeven door een fluittoon die zich naar mijn gevoel rond de 3 kHz tussen de muziek dringt. Die kleine stoorzender van bijna anderhalve minuut moet u dan maar voor lief nemen op een cd die verder 66 minuten ongestoorde, prachtige muziek bevat.