CD-recensie
© Aart van der Wal, december 2019
Haydn: Missa Cellensis Hob. XII:5 Johanna Winkel (sopraan), Sophie Harmsen (alt), Benjamin Bruns (tenor), Wolf Matthias Friedrich (bas), RIAS-Kammerchor, Akademie für Alte Musik Berlin o.l.v. Justin Doyle Harmonia Mundi HMM 902300 • 66' • |
Het is een mondvol: Missa Cellensis in honorem Beatissimae Virginis Mariae (Hob. XXII:5) Ofwel Mis voor (Maria)zell gewijd aan de Heilige Maagd Maria. De Latijnse titel vinden we terug op de titelpagina van het manuscript in Haydns handschrift. Het jaartal staat er ook bij: 1766 (Haydn was toen 34). Helaas is het werk (de monumentale proporties ervan kenmerken tevens Haydns qua omvang grootste mis) was in eerste instantie als gevolg van een brand slechts slechts fragmentarisch overgeleverd. Haydn vulde, zo bleek uit papieronderzoek, alsnog in 1773 aan wat nog ontbrak (Agnus Dei). Het werk staat overigens ook bekend als de Missa Sanctae Cecilia.
Maar wat had Haydn in het in de Oostenrijkse provincie Steiermark liggende bedevaartsoord Mariazell überhaupt te zoeken? Natuurlijk ligt het voor de hand dat het werk bedoeld was om te dienen als muzikaal onderdeel van een bedevaart naar de kerk van Mariazell, maar uit niets blijkt wat dit plaatsje en die kerk met Haydn of met de Esterházy's (waar Haydn toen in dienst was) verbindt. Bovendien is het zeer onwaarschijnlijk dat door de zeker in die tijd buitensporige lengte de mis kan hebben gediend voor een pelgrimsdienst.
Een puzzel dus die nog steeds niet is opgelost.
In de toelichting van Bernhard Schrammek (toch niet de eerste de beste op dit terrein) geen woord over die andere, veel later ontstane mis met dezelfde titel: de Missa Cellensis die door Hoboken is ingedeeld onder XXII:8, daterend uit 1782. Dus een tweede Mariazeller Mis, eveneens in C-groot genoteerd en geschreven voor sopraan, alt, tenor, bas, koor en orkest (met orgel). En opnieuw komt hier het bedevaartsoord Mariazeel in beeld.
Het raadsel verder daargelaten biedt deze nieuwe uitgave van Harmonia Mundi een schitterende, ronduit sprankelende uitvoering, al was mij in het aandeel van de tenor Benjamin Bruns een wat strakkere toonvorming en meer souplesse in de hogere ligging meer welkom geweest. De live-opname is niet minder fonkelend. Al met al een sublieme verklanking van een van de meest imposante, rijk contrapuntische kerkelijke werken van deze componist.