CD-recensie
© Aart van der Wal, juli 2016
 |
Haydn: Die sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze*
Szymanowski Quartet, Claudia Jahn (spreekstem)
BMN Audiophil 20165 (cd + Blu-ray disc, 96 kHz, 24 bit*)
Live-opname: 22-2-2016, Hans Huber-Saal, Basel
*De cd bevat uitsluitend de strijkkwartetversie; de Blu-ray schijf de versie voor strijkkwartet en spreekstem op een tekst van Walter Jens
https://video.com/163975872: Elmar Budde & Szymanowski Quartet about Joseph Haydn's 'Die sieben letztzen Worte unseres Erlösers am Kreuze'
Joseph Haydn (1732-1809) schreef de 'Zeven laatste woorden van onze Verlosser aan het Kruis' in Wenen rond 1785. De opdracht kwam van Don José Sáenz de Santa María, de schatrijke markies van Valde-Íñigo, die er heel veel geld voor over had gehad om de Santa Cueva de Covadonga grot onder de kathedraal van Santo Rosario in het Zuid-Spaanse Cádiz het aanzien te geven van een kunstwerk dat de vergelijking met de Sixtijnse kapel kon doorstaan. Hij had de componist gevraagd om voor de kerkdienst op Goede Vrijdag een passend werk te schrijven. Haydn voldeed aan de opdracht: hij schreef een orkestwerk dat naast een ' introduzione' zeven langzame delen (sonates) bevat en dat wordt afgesloten met een duizelingwekkend Il terremoto (letterlijk vertaald: de beweging van de aarde, aardverschuiving).
 |
| Het 'oratorio' van de Santa Cueva |
Haydn had van zijn opdrachtgever blijkbaar duidelijke aanwijzingen ontvangen, want hij schreef er zelf over dat de bisschop na de muzikale inleiding plechtig vanaf de kansel het eerste van de zeven woorden sprak om daar dan vervolgens een overpeinzing over te geven. Eenmaal weer afgedaald, knielde de bisschop voor het altaar en klonk de eerste sonate. Dat herhaalde zich evenzo vele malen. Aangezien iedere sonate tussen de ruim vijf en negen minuten in beslag neemt moet dat niet alleen voor die bisschop maar ook voor de kerkgangers een behoorlijke inspanning zijn geweest.
Er zijn vier versies van het werk bekend: voor orkest, strijkkwartet, piano of koor. We weten zeker dat de orkestversie geheel en al door Haydn werd gecomponeerd, maar over de versie voor strijkkwartet zijn de meningen nog steeds verdeeld. Sommige muziekwetenschappers betwisten zelfs de authenticiteit omdat volgens hen de stemvoering op sommige punten kwalitatief minder is dan van de grondegger van het achttiende-eeuwse strijkkwartet verwacht had mogen worden. Een nogal arbitrair oordeel dus.
De eveneens uit 1787 stammende pianoversie stamt zeker niet van Haydn, maar hij was er wel verguld mee, zoals blijkt uit een brief aan zijn Weense uitgever Artaria, waarin Haydn om enige extra exemplaren vroeg om mee te nemen naar Londen.
De kapelmeester van de Dom in Passau, Joseph Friebert, vervaardigde rond 1790 een versie voor koor en orkest, maar die raakte op de achtergrond nadat Haydn samen met baron Van Swieten - weliswaar met de partituur van Friebert als basis - voor een beter uitgewerkte (koor)versie had gezorgd.
De nieuwe uitgave van BMN Audiophil omvat - dat is bij dit label min of meer goed gebruik geworden - zowel een cd als een Blu-ray schijf. Afgezien van het verschil in audiokwaliteit biedt de Blu-ray de versie voor strijkkwartet en spreekstem op een tekst van Walter Jens (1923-2013). Dit maakt deze set extra aantrekkelijk, zij het met de kanttekening dat de verstaanbaarheid van Jahn nogal tegenvalt en het boekje daarin niet behulpzaam is: de gesproken tekst is niet afgedrukt.
De laatste tijd verschijnen regelmatig door BMN Audiphil opgenomen kamermuziekuitvoeringen vanuit de Hans Huber-Saal in Bazel, in een bewonderenswaardige kwaliteit. En dat zonder knip - en plakwerk achteraf, zoals we bij live-registraties steeds meer tegenkomen. Het in 1995 opgerichte Szymanowski Quartet is een topensemble terwijl Claudia Jahn een vertelster van formaat is. Dit is zonder meer een waardevolle aanwinst die door de tekstbijdrage van Walter Jens zelfs een uniek karakter heeft.