CD-recensie
© Aart van der Wal, februari 2016
Tsjaikovski: Pianoconcert nr. 1 in bes, op. 23 Grieg: Pianoconcert in a, op. 16 Denis Kozhuhkin (piano), Pentatone PTC 5186 566 • 65' • (sacd) |  |
Het getuigt best wel van durf om als label twee van de bekendste pianoconcerten met een relatief onbekende solist en dirigent (met de nadruk op relatief, want Denis Kozhukhin en Vassily Sinaisky zijn alleen bij het grote publiek minder bekend) op de markt te brengen. Dat lijkt geen logische bewering: het zijn immers misschien wel de twee bekendste pianoconcerten? Ja, maar omdat dit zo is zijn ze ook het meest opgenomen en dus is de concurrentie groot. Wie de moeite neemt om de discografische geschiedenis van deze beide 'hors de concours' na te lopen, stuit op een waar mer à boire. Ik herinner me nog mijn eerste elpee van dat Tsjaikovski-concert, een halve eeuw geleden, uitgebracht door toen nog zéér prestigieuze gele label, Deutsche Grammophon, met Svjatoslav Richter en de Wiener Symphoniker geleid door Herbert von Karajan. Het Grieg-concert was in diezelfde tijd voor mij eveneens een nieuwkomer, ook op DG, maar ditmaal met Géza Anda en de Berliner Philharmoniker onder Rafael Kubelík. Uiteraard verschenen ze later op cd. We zijn door die zee van uitvoeringen meer en meer verwend geraakt, hoewel ik die Richter/Karajan-uitgave uit 1962 nog regelmatig op de mat leg (zonder de discussie met platen- en cd-liefhebber aan te willen gaan: de elpee klinkt me prettiger in de oren dan de cd).
Nu dan dus het duo Kozhuhkin-Sinaisky (beiden Russen, al hoef je echt geen Rus te zijn om een overtuigende Tsjaikovski neer te zetten) met daartussen het onvolprezen Rundfunk-Sinfonie-Orchester Berlin (ik verbaas me er telkens weer over hoe goed dit ensemble, evenals 'brother in arms' het Deutsches-Symphonie-Orchester Berlin, eigenlijk is). Maar de belangrijkste vraag is evenwel: hebben we die martiale hoornklanken waarmee Tsjaikovski's Meisterstück begint (de vele stoplappen nemen we daarbij graag voor lief), niet al te vaak voorbij horen komen, hoe geliefd het werk van deze pas beginnende componist annex conservatoriumstudent op zich ook is? Of anders gezegd: moet deze uitgave ons tot actie bewegen? Ik denk van niet. Sterker nog, als ik wat deze Tsjaikovski betreft zouden moeten kiezen tussen Richter, Argerich of Kozhuhkin, dan zou ik voor Argerich gaan. Waarom? Omdat zelfs in al haar virtuositeit de poëzie blijft stromen en iedere frase, iedere dynamische schakering voortdurende hoogtepunten zijn van haar pianistiek. Voeg daarbij haar kolossale grip op het geheel heeft en de spanningsbogen die ze trek en het pleit lijkt daarmee wel beslecht. Net als Richter is zij volledig trouw aan het notenbeeld. Het is die absolute precisie die bij Kozhuhkin naar een lager plan is verschoven (dat blijkt al in de eerste paar minuten). Een storend element vind ik ook zijn soms slordige afwerking van de frases en de nodeloos vertragende linkerhand als expressiemiddel. Dat hoort duidelijk bij zijn spelopvatting, want in het Grieg-concert duikt dat ook op. Hoe romantisch deze muziek ook mag zijn, sentimenteel is zij niet en zij kan het bovendien zonder gekunsteldheden stellen.
Waarom kwam Kozhuhkin niet met bijvoorbeeld Rachmaninovs Vijfde pianoconcert (dat niet bestaat, anders dan in de uitstekende bewerking van Alexander Warenberg van de Tweede symfonie) of een ander pianoconcert, zoals Tsjaikovski's Tweede pianoconcert dat niet zo is 'afgekloven'? Het pianoconcert van Blacher? Bliss? Henze? Ireland? Martinů? Milhaud? Schönberg? Schwarwenka? Schnittke? Zomaar wat namen. Ik zou me toch als pianist driemaal bedenken alvorens met zo'n door anderen door en door beproefd programma te komen.
Dat geldt in zekere zin natuurlijk ook voor Sinaisky en het Berlijnse omroeporkest, al spelen dirigent en orkest hier wel degelijk zeer hoge troeven uit. Niet zo vreemd overigens, want Sinaisky studeerde onder meer bij Moesjin en Kondrashin. Het kent dus heel wat meer dan het klappen van de zweep.
De opname is tot in de puntjes uitgebalanceerd en is warm en volbloedig, met veel momentum en detail.