CD-recensie
© Aart van der Wal, juli 2019
Gossec: Symfonieën op. 4 nr. 1-6: nr. 1 in D - nr. 2 in E - nr. 3 in F - nr. 4 in C - nr. 5 in E (Pastorella) - nr. 6 in d Deutsche Kammerakademie Neuss o.l.v. Simon Gaudenz |  |
Doorgaans wordt Joseph Haydn (1732-1809) als de belangrijkste bedenker van de symfonie beschouwd. Zijn Parijse symfonieën (1785/86) lijken het ook te bewijzen: ze vormen de volwassen kern van het dan nog op slechts bescheiden schaal ontwikkelde genre, afgezien van de 'Trauer' en 'Abschied' symfonieën die al zo'n veertien jaar eerder ontstonden (in dezelfde periode dat ook Mozarts' 'kleine' symfonie in g, KV 183 het licht zag). Wat niet wegneemt dat het de Italiaan Giovanni Battista Sammartini (ca. 1700-1775) was die al vanaf 1730 maar liefst zo'n zeventig polyform gemodelleerde symfonieën op zijn naam had gebracht. Hij wordt echter meestal buiten beschouwing gelaten als men het over het ontstaan van de symfonie heeft. Waarbij bovendien begrippen als 'sinfonia' en (volwaardige) 'symfonie' nogal eens door elkaar worden gehaald.
Rond 1834 was het een Fransman die in een Frans artikel als de uitvinder van de symfonie werd voorgesteld. Dat blijkt althans uit wat Robert Schumann in zijn 'Neue Zeitschrift für Musik' liet afdrukken: de vertaling van dat artikel en waarin over het ontstaan van de symfonie het volgende werd opgemerkt:
Ein französischer Künstler versuchte sie zuerst mit entschiedenen Erfolg, und es ist dies ein Ruhm für Frankreich. Gossec hat den wahren Charakter der Symphonie gegründet, und da ß ihm die Ehre dieser Schöpfung nicht ganz blieb, verhinderte wohl nur der Mangel eines zur Ausführung seines Gedanken(s) fähigen Orchesters.
In 1835 maakte de criticus Gottfried Wilhelm Fink er met zijn riposte in de concurrerende 'Allgemeine musikalische Zeitung' niet minder dan gehakt van. Zijn conclusie was duidelijk: Haydn had aan de wieg van de symfonie gestaan en Schumann had het uit het Frans vertaalde artikel ten onrechte zonder enige kritische kanttekening gepubliceerd. Met andere woorden: Schumann had beter moeten en kunnen weten. Het was Haydn, punt uit.
Nu moet worden gezegd dat de exploratie van een meerdelig orkestwerk dat zich niet richtte op toneel of kerk in diezelfde tijd, in de eerste helft van de achttiende eeuw allerwegen in Europa plaatsvond. In Dresden componeerde Gottlob Harrer en met hem Alberto Callo in Venetië rond 1731 twee dozijn symfonieën. Dan was er Johann Gottlieb Graun in Berlijn met ca. 100 symfonieën, Padre Martini in Bologna met 24 symfonieën), Georg Christoph Wagenseil in Wenen met minstens zestig symfonieën), Matthias Geörg Monn, eveneens in Wenen met ca. 24 symfonieën), Louis-Gabriel Guillemain in Parijs met twaalf symfonieën en Johan Helmich Roman in Stockholm met twintig symfonieën.
En François-Joseph Gossec (1734-1829)? Hij was in dit druk bezochte veld een van de velen, zij het later. Een componist bovendien die alle denkbare genres beoefende. Met zo'n vijftig symfonieën op zijn conto mocht hij zich rekenen tot de belangrijkste Franse symfonici in de tweede helft van de achttiende eeuw. Waarom hij zoveel symfonieën schreef laat zich niet achterhalen, maar dat de toenemende populariteit van Haydns Parijse symfonieën daarbij als inspiratiebron een belangrijke rol hebben gespeeld ligt uiteraard wel voor de hand.
De in de klassieke sonatevorm gecomponeerde zes symfonieën op. 4 worden door de Deutsche Kammerakademie Neuss (am Rhein) met veel aanstekelijke energie en warm getinte lyriek gepresenteerd. Een prima kamerorkest dat onder leiding van Simon Gaudenz bovendien geacheveerd spel laat horen. Gaudenz, onder meer chef-dirigent van het filharmonisch orkest van Jena en sterk betrokken bij de muzikale ontwikkeling van de Hamburger Camerata, kent de fijne kneepjes van het vak en weet zijn visie op deze zes symfonieën met grote overtuiging op het ensemble over te brengen. Zo klinkt het tenminste. Wat zeker ook meetelt is dat Gossec de symfonische vorm niet alleen uitstekend beheerste, maar dat hij ook het verrassingseffect zeker niet uit de weg ging. Laat u deze ontdekking dus vooral goed smaken1