CD-recensie

 

© Aart van der Wal, oktober 2013

 

Genin: Seven Melodies for the Dial
(pianocyclus 2011)

Olga Domnina (piano)

Challenge Classics CC72568 • 55' •

Opname: augustus 2011, Dinemec Studio, Gland (CH)

www.vladimirgenin.de | www.olgadomnina.com

   

De Russische pianiste Olga Domnina gelooft met hart en ziel in ‘Seven Melodies for the Dial’ van Vladimir Genin (1958), net zo Russisch (of iets nauwkeuriger, Moskovisch) als zij. Het leeftijdverschil tussen beiden kon ik niet achterhalen want het is eerder regel dan uitzondering – raar genoeg – dat de geboortedatum in de ‘bio’ wordt opgenomen. Let er maar eens op: impresario’s, maar ook de artiesten zelf vermelden zelden of nooit leeftijd of geboortedatum. Alsof het iets zou zijn om voor te schamen! Maar goed, aan de hand van de foto’s kan in ieder geval worden vastgesteld dat Olga tot de jonge garde behoort.

Uit een interview met haar plukte ik de ontstaansgeschiedenis van het stuk, een heuse opdracht van Olga aan Genin, de beste vriend van haar pianodocent in Moskou, Michael Arkadiev. Het moet in zekere zin een gok zijn geweest: Olga stond aan het begin van haar carrière en om dan te kiezen voor een groot eigentijds stuk dat bovendien nog geschreven moest worden vereist op zijn minst moed en vertrouwen. Wat mogelijk heeft geholpen is dat Genin al met het werk bezig was toen Olga zich bij hem meldde. Haar eerste indruk van het werk moet zeker positief zijn geweest, daar zij anders niet aan dit project zou zijn begonnen. Genin stuurde zijn muzikale ideeën naar Olga in Italië ((waar ze zich inmiddels met haar eveneens Russische echtgenoot, een schrijver, had gevestigd), die daarop dan haar commentaar leverde. In de lente van 2010 kreeg de toen nog naamloze cyclus zijn definitieve vorm, in oktober 2011 werd het voor het eerst door Olga Domnina uitgevoerd in het Huis van de Muziek in Moskou.

Bijna een uur hondsmoeilijke pianomuziek die van Olga negen maanden en menigmaal zo’n tien uur studie per dag vroeg om het tot in de kleinste details te beheersen. Dat is haar gelukt, zoals deze cd leert. En wie graag wil horen of Olga het er op het concertpodium met dit stuk net zo goed afbrengt moet op 25 oktober in de Kleine Zaal van het Amsterdamse Concertgebouw blijken (ik twijfel er overigens geen seconde aan), want daar speelt ze het werk samen met de Negende sonate van Prokofjev. Dit is op de kop af vier jaar na de wereldpremière in Moskou.

Dat de ‘Seven Melodies’ op het lijf van Olga Domnina geschreven zijn lijdt geen enkele twijfel, maar waar gaat deze zevendelige cyclus eigenlijk over? Zo op het eerste gezicht is het een nogal merkwaardige titel, maar het Sonnet nr. 77 van William Shakespeare biedt uitkomst (de cursivering is van mij en heeft betrekking op de titels van de zeven delen van 'Seven Melodies for the Dial'):

Thy glass will show thee
how the beauties wear.
Thy dial how thy precious
minutes waste;
The vacant leaves thy
mind’s imprint will bear,
And of this book this
learning mayst thou taste.
The wrinkles which thy
glass will truly show
Of mouthed graves will
give these memory;
Thou by thy dial’s shady
stealth mayst know
Time’s thievish progress
to eternity.
Look, what thy memory
can not contain
Commit to these waste
blanks, and thou shalt find
Those children nursed,
deliver’d from they brain,
To take a new acquaintance
of thy mind.
These offices,
so oft as thou wilt look,
Shall profit thee and
much enrich the book.

Ik zet twee vertalingen eronder:

De spiegel toont je hoe je pracht zal vluchten,
Je zonnewijzer hoe je tijd vervliedt;  
Dit lege blad draagt eens je pennevruchten,
Waarvan de geest je later lering biedt.
De spiegel zal je rimpels openbaren
En jou herinneren aan het gapend graf;  
De schaduwgang der tijdnaald je verklaren:  
Zó legt dief Tijd zijn eeuwige opmars af.
Wat jouw geheugen niet behouden kan  
Vertrouw je toe aan deze lege vellen;  
En zie, je geesteskind volgroeit, om dan
Opnieuw zich aan jouw inzicht voor te stellen.
En dit emplooi, zo vaak je maar wilt kijken,  
Verfraait je boek, en zal ook jou verrijken.
Erik Honders

De spiegel toont dat schoonheid in verval is,
Je klok hoe jij je dure tijd verdoet.
De lege bladzijden, open voor alles
Wat jij bedenkt, een boek dat leren moet:
De rimpels in je spiegel houden voor
Dat er een open graf voor je gereed is.
De wijzers van je klok, ze sluipen door,
Tot, ook voor jou, de tijd die men niet meet, is.
Kijk wat je moeilijk vindt om vast te houden
En geef het deze bladzijden. Je vindt
Je geesteskinderen terug, het zijn de jouwe,
Zodat je ze opnieuw met je verbindt.
Ga in die regels vaak opnieuw op zoek.
Je wordt er beter van, net als je boek.
Willem van der Vegt

Dat is het mooie van muziek: vaak kom je daardoor in aanraking met het mooiste proza. Het werk van Genin is geen letterlijke, muzikale ‘vertaling’ van deze fraaie dichtregels met filosofische inslag (Shakespeare was er een meester in), maar eerder een in muziek verankerde allegorie die veel verder strekt dan hetgeen Shakespeare heeft opgetekend. Sterker nog, we bevinden ons in voortdurend woelig Russisch vaarwater, in een periode die wordt gedomineerd door het tijdloze kwaad, het kwaad van de repressie, de vervolging en de ondergang. Er is niemand die dit beter heeft beschreven dan de Russische dichter Aleksandr Blok en, in een moderner jas gehuld, zijn Franse pendant, Marcel Proust. Tijd in het proza, tijd in de wetenschap (Einstein), tijd in de filosofie en psychologie, tijd vanaf de oerknal tot heden en … tijd in de muziek, als haar meest wezenlijke element.

In de nogal warrig geschreven toelichting legt Andrei Navrosov allerlei verbanden die er of aan de haren lijken te zijn bijgesleept of net niet helder genoeg zijn, maar als ik mij tot de muzikale aspecten van ‘Seven Melodies’ beperk is er wel in ieder geval een rechtstreekse lijn te ontdekken tussen Sjostakovitsj, diens leerling Sviridov en vervolgens Genin, zonder dat in het werk van Genin sprake is van een smeltkroes van stijlen. Integendeel, Genins oorspronkelijkheid is in ‘Seven Melodies’ voortdurend evident, al is het door en door idiomatisch Russisch, conceptueel ijzersterk en in zekere zin ethisch tijdloos.
De trackinformatie in het boekje lijkt tevens de weerspiegeling te zijn van die tijdloosheid: bij de zeven delen (1. Vacant Leaves; 2. Thy Beauties wear; 3. What Memory Cannot; 4. Wrinkles In The Glass; 5. Of Mouthed Graves; 6. Time's Thievish Progress; 7. Blanks) ontbreekt de tijdsaanduiding: volstaan wordt met #:##. Meer dan een symbool is het uiteraard niet, want de tijd wordt uiteraard keurig afgelezen in het display van de cd-speler… Voor het spel van Olga Domnina past slechts één woord: formidabel.

_____________________________
Olga Domnina speelt op 25 oktober in de Kleine Zaal van het Amsterdamse Concertgebouw zowel Genins 'Seven Melodies for the Dial' als de Negende pianosonate van Prokofjev.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links