CD-recensie

 

© Aart van der Wal, augustus 2015

 

Fröhlich: Strijkkwartet nr. 1 in g (1826) - nr. 2 in E (1827/28) - nr. 3 in c (1832)

BeethovenQuartett (Mátyás Bartha, Laurentius Bonitz, Vahagn Aristakesyan, Carlos Conrad)

MGB CD 6285 • 72' •

Opname: april & juni 2015,
BMN Medien, Hans Huber-Saal, Basel

www.beethovenquartett.com
www.bonitz-music

 

Je komt het zeker niet dagelijks tegen: muziek van de Zwitserse componist Friedrich Theodor Fröhlich, hoewel in Zwitserland zijn naam bij menigeen wel een lampje doet branden. Fröhlichj is immers de componist van het lied 'Wem Gott will rechte Gunst erweisen'. Dit lied, op tekst van Joseph von Eichendorff, maakte aan het begin van de vorige eeuw steevast deel uit van de liedboeken uit die tijd. Op zich overigens nogal merkwaardig, want de populariteit van het lied kon zeker niet gelegen zijn in de melodie, want die is allesbehalve simpel, al moet worden gezegd dat Fröhlich, zoals dat heet, 'dankbaar' voor de stem wist te schrijven. Voor Fröhlich moet het diep frustrerend zijn geweest dat alleen dat ene lied bekend is geworden. Het merendeel van van zijn oeuvre raakte bedekt met een dikke laag stof. Zijn manuscripten bereikten zelfs de drukker niet, een situatie die tot op de dag van vandaag nog voortduurt. Slechts schoorvoetend duikt her en der en werk van Fröhlich op, zoals deze drie strijkkwartetten, gecomponeerd tussen 1826 en 1832. Maar gelukkig is er toch werk van Fröhlich op cd verschenen, zij het dat daarbij de klemtoon ligt op zijn vocale werk: liederen, motetten en missen. Dat lijkt geen toeval, want het merendeel van zijn composities bestaat uit vocale muziek. De in 1803 in Brugg, in het Kanton Aargau, geboren Fröhlich voelde zich al tijdens zijn gymnasiumtijd in Zürich sterk verbonden met het plaatselijke 'Singinstitut', waar hij zich als een voorbeeldig koorlid ontwikkelde en veel kennis en ervaring opdeed met de koormuziek. Geen wonder dus dat in zijn gehele oeuvre daar het zwaartepunt zou komen te liggen.

 
  Friedrich Theodor Fröhlich (1803-1836)

Zijn ouders hadden met hun Friedrich Theodor evenwel andere plannen, vooral ingegeven door de vader, zelf docent, rechter en stadsraad: hij moest en hij zou de rechtenstudie volgen en in 'Jura' carrière maken, evenals zijn broer Abraham Emanuel, die uiteindelijk veel bekender werd, niet alleen als auteur en politicus, maar ook als pater. Inderdaad, in 1822 begon Friedrich Theodor aan een rechtenstudie in Basel. Nog geen jaar later verhuisde hij echter naar Berlijn, waar hij in contact kwam met de invloedrijke Karl Friedrich Zelter (bij wie hij ook zou gaan studeren) en Bernhard Klein. Zelter was een Duitse componist, muziekpedagoog en dirigent, die grote invloed had op het culturele leven en denken in die tijd, terwijl Klein zich mocht rekenen tot de toen belangrijke Duitse componisten. Daar in Berlijn ontmoette Fröhlich ook Felix Mendelssohn. Welke invloed die Berlijnse omgeving heeft gehad op zijn muzikale ontwikkeling weten we niet, maar het ligt voor de hand dat die aanzienlijk moet zijn geweest. Zelter stond aan het hoofd van de Berlijnse Sing-Akademie, was de oprichter van de Berlijnse 'Liedertafel' en had onder anderen Mendelssohn in de muziek onderwezen. Dan was er Fröhlichs studie bij Ludwig Berger, de misschien wel beroemdste Berlijnse pianopedagoog in die tijd, die eveneens Mendelssohn had lesgegeven. Maar misschien nog belangrijker: het was Berger die de Duitse volksliedkunst en koorzang een warm hart toedroeg en in sterke mate propageerde. Daarvan moet Fröhlich minstens een deel van kennis en inspiratie op dit gebied mee hebben gekregen.
Na een vierjarig verblijf in Berlijn keerde Fröhlich l weer terug naar zijn vaderland. Hij werd leraar in deeltijd aan de openbare kantonsschool in Aarau en nam de leiding op zich nam van een aantal plaatselijke koren en van een amateurorkest. Zijn bestaan in Aarau ging zeker niet van een leien dakje: zijn huwelijk stond voortdurend onder druk, hij werd geplaagd door grote financiële problemen en leed onder hevige depressies. Het gebrek aan muzikale erkenning bracht hem uiteindelijk tot een onomkeerbare wanhoopsdaad: op 16 oktober 1836 stortte hij zich, drieëndertig jaar oud, in de ijskoude Aare en verdronk. Een vergelijking met het troosteloze einde van Robert Schumann dringt zich op, al mislukte diens zelfmoordpoging en eindigde hij zijn leven in een 'Narreninstitut'.

De op deze cd vastgelegde drie strijkkwartetten ontstonden zonder uitzondering in zijn Berlijnse periode. De invloed van Beethovens late kwartetten is onmiskenbaar (het Adagio, con molto espressione uit het Kwartet in E mag wat dit betreft wel als schoolvoorbeeld dienen, al wordt het niveau van Beethovens abstractie hier zeker niet 'gehaald'). Het kan geen toeval zijn dat, toen Fröhlich zich in 1826 en 1827 aan zijn eerste twee kwartetten zette, de late Beethoven-kwartetten zojuist in druk waren verschenen en dat hij - niet in de laatste plaats door zijn omgang met Mendelssohn, de deze kwartetten intensief bestudeerde - daarvan het nodige moet hebben meegekregen. Terwijl het evenmin toeval kan zijn dat het lyrische aspect in Fröhlichs kwartetten verwant is aan dat van Mendelssohn. Dat deze muziek van de 'romantische toets' is doordesemd wordt door het Zwitserse BeethovenQuartett (niet te verwarren met het in 1990 ontbonden Russische Beethoven-Kwartet) met verve onderstreept, waarbij het speltechnische aspect gelukkig ook het volle pond krijgt, al wordt het speltechnische raffinement enigszins tekort gedaan door iets teveel galm in de - incidenteel ook rumbelende - opname. Dat is geen aspect om overigens lang bij stil te staan: het glas is wat mij betreft meer dan halfvol, met drie relatief onbekende, maar zonder meer fraaie en knap gecomponeerde strijkkwartetten in meer dan uitstekende uitvoeringen. Laurentius Bonitz, grondlegger en drijvende kracht achter het Zwitserse BMN (Bonitz Music Network) label (waarvan we al diverse uitgaven hebben besproken), speelt in dit ensemble de tweede viool. De slotconclusie: binnen het kwartetrepertoire en zeker als onderdeel van het project 'Musiques Suisses' is dit een aanwinst, zonder meer.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links