CD-recensie

© Aart van der Wal, april 2017

Dom, dom, dom. Ik had geen hoge verwachtingen van Vasily Petrenko's Elgar. Niet dat Engelse muziek bij Engelse dirigenten al bij voorbaat in de allerbeste handen is, maar toch. Zo herinner ik mij Solti, Dutoit en Bernstein die mij in dit repertoire nooit zo konden overtuigen, hoewel ze bijzonder hun best deden. En wat hebben buitenlandse dirigenten met P.B. Shelleys 'Invocation'?

Rarely, rarely, comest thou,
Spirit of Delight!
Wherefore hast thou left me now
Many a day and night?
Many a weary night and day
'Tis since thou art fled away.

How shall ever one like me
Win thee back again?
With the joyous and the free
Thou wilt scoff at pain.
Spirit false! thou hast forgot
All but those who need thee not.

As a lizard with the shade
Of a trembling leaf,
Thou with sorrow art dismay'd;
Even the sighs of grief
Reproach thee, that thou art not near,
And reproach thou wilt not hear.

Let me set my mournful ditty
To a merry measure;
Thou wilt never come for pity,
Thou wilt come for pleasure:
Pity then will cut away
Those cruel wings, and thou wilt stay.

I love all that thou lovest,
Spirit of Delight!
The fresh earth in new leaves drest
And the starry night;
Autumn evening, and the morn
When the golden mists are born.

I love snow, and all the forms
Of the radiant frost;
I love waves, and winds, and storms,
Everything almost
Which is Nature's, and may be
Untainted by man's misery.

I love tranquil solitude,
And such society
As is quiet, wise, and good;
Between thee and me
What diff'rence? but thou dost possess
The things I seek, not love them less.

I love Love-though he has wings,
And like light can flee,
But above all other things,
Spirit, I love thee-
Thou art love and life! O come!
Make once more my heart thy home!

Kan het zijn dat dit hele gedicht aan Elgars Tweede symfonie ten grondslag ligt? Het Elgars inspiratiebron vormde? Op de eerste bladzijde van het schetsboek van zijn Tweede symfonie schreef Elgar alleen die eerste twee zinnen: Rarely, rarely, comes thou. Spirit of Delight! Later schreef hij aan zijn uitgever: 'To get near the mood of the Symphony, the whole of Shelley's poem may be read, but the music does not illustrate the whole of the poem, neither does the poem entirely elucidate the music'. Maar er zijn meer aanwijzingen in dat schetsboek: tijdens een bezoek aan Venetië was ook hij diep onder de indruk geraakt van de San Marco basiliek. Die impressies kregen een plaatsje in het Larghetto. Het Presto lijkt weer afgeleid van het altijd levendige San Marco plein. Dan is er in het openingsdeel (Allegro vivace e nobilmente) een verwijzing naar een nachtelijke tuinwandeling in de zomer. Het thema duikt later weer op, maar dan in het Rondo (feitelijk een Scherzo) en dan niet meer lyrisch dromerig, maar percussief en fel geladen. Zoals Elgar het zelf omschreef: 'the madness that attends the excess or abuse of passion'.

In de drie jaren die de Eerste (eveneens door Petrenko vastgelegde) symfonie scheidden van de Tweede (1911) ontstond ook Elgars groots opgezette Vioolconcert. Ook daarvan zijn in de Tweede symfonie onmiskenbare sporen terug te vinden. Dat geldt sowieso voor het romantische idioom 'met een Engelse inslag', waarvan ook dit werk sterk getuigt. Het is ook de (soms wilde) passie die deze symfonie voortdurend voortdrijft, in de ban heeft. Gloedvol en niet zonder sentiment, wat mogelijk verklaard wordt door zijn sterke, maar onbeantwoord gebleven affectie voor Alice Stuart-Wortley. Hij was het tenslotte die beweerde dat het werk 'haar symfonie' was. Ofwel dat zij zich daarin zou moeten kunnen terugvinden (met misschien minder raadsels dan in de fameuze 'Enigma' variaties...) In een brief aan Canon Temple Gairdner schreef Elgar: '[...] the whole thing [de symfonie] represents the "passionate pilgrimage of a soul"; that the last movement represents the final issue of his "passion" in a noble action; and that the last two pages is the apotheosis and the eternal issue if the soul's pilgrimage'.

Vasily Petrenko (1976, Sint-Petersburg) blijkt een uitstekende Elgar-interpreet. Sterker nog, hij doet daarin niet onder voor zijn Britse collega's uit heden en verleden. Dat kan ook moeilijk anders, want anders word je heus geen chef van het Royal Liverpool Philharmonic Orchestra. Anders dan in Nederland is er niet alleen groot respect voor het 'eigen geluid', maar wordt dat in de praktijk ook waargemaakt: de muziek van vrijwel alle Engelse componisten staat regelmatig bij de Engelse orkesten op de lessenaars.

Petrenko heeft de beschikking over het juiste palet en schildert met goed gekozen penseelstreken een fraai Elgar-landschap. Met behulp van uitgekiende fraseringen, een stevig ritmisch fundament en soepele tempi wordt een energiek en bij vlagen zelfs zeer hartstochtelijk parcours uitgezet dat mede dankzij het briljante spel van het orkest uit Liverpool de luisteraar op het puntje van zijn stoel brengt. De schitterende opname doet daar dan nog een stevig schepje bovenop. De drie daarop volgende miniaturen laten net zo'n positieve indruk achter. De conclusie is duidelijk: dit is een bijzonder geslaagde uitgave. Nu eens kijken of ik bij distributeur Harmonia Mundi de Eerste symfonie voor een recensie te pakken kan krijgen...

index