CD-recensie

© Aart van der Wal, juli 2024

Het is beide dames gelukt om dankzij 82 donaties het benodigde bedrag bijeen te garen om dit album uit te kunnen brengen: € 3750,--. Tegenwoordig is dat het ‘lot' van menige musicus: dat er eerst driftig aan crowdfunding moet worden gedaan alvorens überhaupt de stap te kunnen zetten richting de opnamestudio (en wat daar dan vervolgens allemaal aan vastzit, tot de distributie aan toe). Het geldt in veel gevallen zelfs voor het opnemen van ‘mainstream'-repertoire, al zou je wellicht denken dat daarvoor nog steeds een aanzienlijke markt is. Maar als het aankomt op ‘moeilijk' of (vrijwel) onbekend repertoire (of een debuutalbum) is het aantal labels dat het zonder crowdfunding of enige andere vorm van subsidie of sponsoring aandurft met een lantaarntje te zoeken. Een logische ontwikkeling overigens in een markt die nog steeds wordt overspoeld met cd's, ondanks het sterk gestegen aandeel van muziekstreamingdiensten als Spotify, Qobuz en Apple.

Het pianoduo Rabbit&Haas (ook qua naamgeving schurken ze dicht tegen elkaar aan!), Tamara Laverman en Hanke Scheffer, bestaat tien jaar, een lustrum dat onder meer wordt gevierd met het uitbrengen van deze cd met – het is vérre van mainstream – twee werken van respectievelijk Ivo van Emmerik (*1961) en George Crumb (1929-2022).

Van Emmerik componeerde in 2021 speciaal voor dit duo scrAps from a traCe voor piano vierhandig. Celestial Mechanics, eveneens vierhandig (deels ook zeshandig) maar voor elektrisch versterkte piano, voltooide George Crumb in 1979, als vierde boek uit de tusssen 1979 en 2012 gecomponeerde reeks Makrokosmos, als pendant van Bartóks Mikrokosmos, het befaamde leerprogramma in oplopende moeilijkheidsgraad, door een componist die Crumb hoog in het vaandel had.

Laverman en Scheffer leerden elkaar kennen op het ArtEZ conservatorium. Het klikte, ze gingen intensief samenwerken, hetgeen resulteerde in een groot aantal duo- en andere projecten. Speciaal voor Rabbit&Haas werden bovendien nieuwe stukken gecomponeerd, zoals door Van Emmerik.

Wat de beide werken in zich verenigt is de ruimte: de twaalf karakterstukjes van Van Emmerik spitsen zich toe op onze connecties met plaats en ruimte, Crumbs vier ‘kosmische dansen' verbeelden een muzikale reis naar sterren van de eerste tot en met de vier magnitude.

Beide werken vragen om de nodige concentratie van de luisteraar, zoals we dat ook kennen van de muziek van onder anderen Morton Feldman en John Cage. Dan pas zullen de vele details echt gaan 'spreken', worden ogenschijnlijk losse verbanden hechter en neemt de bewondering voor de rijk geschakeerde klankkleuren alleen maar toe. De subtiele ontwikkeling van het muzikale materiaal geeft de in deze stukken gesuggereerde ruimtelijkheid een betoverend cachet.

Van Emmerik heeft zich in het verleden ruimschoots bewezen met zijn zwevende klankobjecten zonder innerlijke dwang, zich soepel en vrij ontplooiend (deze typering is van Ernst Vermeulen).
Crumb heeft tot zijn dood in 2022 met de piano op alle mogelijke (en misschien ook wel onmogelijke!) manieren geëxperimenteerd. Elektrisch versterkt of geprepareerd (een metalen lat is over de snaren geplaatst), maar ook op de meest uiteenlopende manieren bespeeld (er wordt onder meer met de vingers driftig op de snaren getokkeld), tot in het kleinste detail in de partituur opgetekend. Zo ook in het reeds genoemde, uit vier boeken bestaande Makrokosmos.

Misschien goed om te weten dat de Nederlandse pianist Robert Nasveld in 1991 het complete werk van Crumb voor piano tweehandig heeft uitgebracht, eveneens op het Attacca-label (de details vindt u hier), in Celestial Mechanics bijgestaan door Jacob Bogaart en Marian Bolt (voor het zeshandige gedeelte). Evenals Habbit&Haas hebben ze gezamenlijk getekend voor een geweldige prestatie!

We maken op dit onlangs uitgebrachte album kennis met innovatieve muziek door een innovatief duo dat schijnbaar moeiteloos op deze sonoor vastgelegde Steinway D met bijzondere en nieuwe klankkleuren speelt. Een duo ook dat kan bogen op een breed repertoire in een groot aantal genres. We kunnen met recht trots zijn op dit Nederlandse pianoduo dat ook internationaal volop in de belangstelling staat. Wat dit betreft zijn Laverman en Scheffer met hun debuutalbum in de al even succesvolle voetsporen getreden van Scholtes & Janssens en Lucas & Arthur Jussen!

Het cd-boekje is, zoals altijd door Attacca, tot in de puntjes verzorgd. De toelichting is ook in het Nederlands afgedrukt, met bijdragen van Ivo van Emmerik en (uiteraard in vertaalde vorm) George Crumb.

index