CD-recensie
© Aart van der Wal, februari 2011
 |
Clemens Non Papa: Missa pro defunctis (Requiem) Motetten: Tristitia et anxietas - Vae tibi Babylon et Syria - Erravi sicut ovis - De profundis - Vox in Rama - Peccantem me quotidie - Heu mihi, Domine.
The Brabant Ensemble o.l.v. Stephen Rice
Hyperion CDA67848 • 73' •
Jacobus Clemens Non Papa, geboren tussen 1510 en 1515, en overleden tussen 1555 en 1556, maakte deel uit van de groep Vlaamse renaissancecomponisten in het tijdvak tussen Josquin des Prez (1440/50-1521) en Orlando di Lasso (1532-1594). De toevoeging 'non papa' dankte de componist mogelijk aan het bestaan van paus Clemens VII (1478-1534), die overigens voor zover bekend geen noot aan het papier heeft toevertrouwd, al was hij wel - in navolging van de Medici - de beschermer van de Italiaanse kunsten en wetenschappen. 'Non Papa' kan evenwel ook te maken hebben met een andere Vlaming, de dichter Jacobus Papa, die net als de componist een tijdlang in Ieper heeft gewoond.
In tegenstelling tot de meeste van zijn collega's ondernam Clemens nooit de tocht naar het verre Italië om zich daar verder te bekwamen in met name de Italiaanse vesper- en madrigaalkunst. Mogelijk is dat de reden dat zijn missen en motetten een nogal sober karakter hebben, wat overigens niets afdoet aan de pure schoonheid van zijn muziek.
In zijn tijd was de muziek van Clemens veel bekender dan nu. Hij was er uiterst bedreven in om gerenommeerde muziekuitgevers in Maastricht, Antwerpen, Leuven en Parijs voor zijn werk te interesseren en dit te laten publiceren. Een belangrijk deel van zijn religieuze werken, waaronder twee missen, een uitgebreid aantal Magnificats (in alle acht toonsoorten!) en ruim dertig motetten is als onderdeel van de collectie zestiende-eeuwse Leidse koorboeken gelukkig bewaard gebleven. Grote bekendheid verwierf Clemens met zijn 'Souterliedekens' (souter = psalter, het boek met de verzamelde vertaalde, soms ook berijmde psalmen), de vroegste meerstemmige psalmzettingen in de Nederlandse taal, om thuis te worden gezongen.
Clemens was niet alleen in het religieuze muziekdomein actief. Hij componeerde bijna honderd seculiere liederen, waarin de hoofdrol is weggelegd voor Bacchus en Amor, met veel meer dan slechts een knipoog naar de erotiek. Een van de bekendste voorbeelden was wel zijn lied 'Frais et gaillard', waarin zowel in de tekst als in de muziek op vrijmoedige wijze het liefdesspel wordt uitgebeeld.
Het Brabant Ensemble, bestaande uit drie sopranen, vier alten, twee tenoren en drie bassen, genoemd naar het gebied dat zich in de zestiende eeuw uitstrekte van het noorden van België tot de zuidelijke Nederlanden, vertolkt met name ook de renaissancemuziek uit deze regio. Het doet dat op voortreffelijke wijze, met een perfecte intonatie, dictie en klankbalans. De in maart van het vorig jaar in de kapel van Merton College in Oxford gemaakte opname is net zo prachtig. In tegenstelling tot zoveel andere opnamen van a-cappellazang is er geen spoortje intermodulatievervorming te horen. Dat zal zeker niet alleen aan de opnametechnici, maar ook aan de ruimte hebben gelegen. Een belangwekkende aanwinst, deze uitgave!