CD-recensie

© Aart van der Wal, oktober 2017

Het is ietwat overdreven om Georgië uit te roepen tot het 'land van de muziek', maar een feit is wel dat het een groot aantal eminente musici en componisten heeft voortgebracht en ongetwijfeld nog zal voortbrengen. Het heeft onder andere met het enthousiasme voor muziek en met het gedegen muziekonderwijs te maken. En met talent natuurlijk.

Een van de vele talenten is Nino Gvetadze (36), geboren en opgegroeid in Tbilisi, daar een gedegen muziekopleiding gehad en na haar conservatoriumstudie in achtereenvolgens Den Haag en Amsterdam toch de hoofdstad gekozen als permanent verblijf en 'uitvalsbasis' voor haar artistieke activiteiten. Ze viel in ons land al op in 2008, toen ze de tweede prijs won tijdens het Internationaal Franz Liszt Pianoconcours. dat om de drie jaar in Utrecht wordt gehouden.

Deze nieuwe Challenge-uitgave is niet haar eerste cd. Ik heb het lijstje even nagelopen en vond een opname van pianowerken van Moesorgski op Brilliant Classics, Préludes van Rachmaninov op Et'cetera, naast Debussy en Liszt op Orchid Classics. We hebben er geen een van besproken (u hoeft dus niet op onze site te gaan zoeken). Een omissie die alleen kan worden verzacht door 'we kunnen niet alles bespreken'.

Ik las in het cd-boekje dat haar Debussy-cd zeer hoge waarderingen kreeg van International Record Review, Radio 4 en Classics FM. Ook speelt ze op alle bekende wereldpodia en is ze regelmatig met haar recitals en interviews op buitenlandse radiozenders te horen. Kortom geen pianiste die in de marge van het grote concertbedrijf acteert, zoals zoveel van haar collega's dat noodgedwongen wel (moeten) doen (terwijl niet iedereen les wil of kan geven).

Een dergelijke positief gestemde doopceel levert nog geen prachtige Chopin-cd op. Laat dat toch vooral duidelijk zijn. Het zal u zeker weleens zijn opgevallen: een curriculum vitae dat klinkt als een klok in menig programma- of cd-boekje, maar dat het, als puntje bij paaltje komt, toch behoorlijk tegen blijkt te vallen. Soms snelt een reputatie de werkelijkheid danig vooruit. Een bijkomend aspect is dat er muziek is die al zo vaak is uitgevoerd dat alleen nog in een live-uitvoering de vonk kan overslaan. Want dat is nu eenmaal het voordeel van een écht concert (daar kan, als alle sterren tenminste goed staan, geen enkele opname tegenop). Dat verklaart misschien enigszins dat volgens degenen die het weten kunnen concertbezoekers geen fervente cd-kopers zijn. Inderdaad sta ik er zelf vaak verbaasd over hoe weinig cd's er voorafgaand aan het concert, in de pauze of daarna werkelijk worden verkocht. En dat er zich - anders dan in bijvoorbeeld Japan of China - geen lange rijen vormen voor een cd met handtekening van de desbetreffende artiest. Ik hoor ook vaak: "Een geweldig stuk vanavond, maar een cd zal ik er niet van kopen" (het betreft dan vrijwel altijd een stuk dat nu niet bepaald 'gangbaar' is). Maar een feit is ook dat veel cd's worden uitgebracht met repertoire dat in de concertzaal nooit van zijn levensdagen tot klinken komt, of anders alleen bij hoogst denkbare uitzondering.

Een cd-opname maken is niet alleen artistiek geen sinecure, maar de kosten gaan allang niet meer voor de baten uit. Regelmatig hoor ik een musicus mij iets zeggen in de trant van: "Als ik een opname wil maken, moet ik wel zelf geld of sponsors meebrengen. Of eerst zoiets ondernemen als crowdfunding." Dat zal voor Nino Gvetadze niet anders zijn geweest, want er kwam voor dit recital geld op tafel van de Rosanne Philippens Stichting en het Muziekgebouw in Eindhoven (waar deze opname is gemaakt). Dan was er de steun en het vertrouwen van Richard van Remmen en de bemoediging van Jan Egbert en Beatrijs Kuipers. Er kwam dus wel het een en ander aan te pas alvorens Nino Gvetadze de eerste noten in deze opname kon aanslaan.
Wie dit in het muziekbedrijf een positieve ontwikkeling vindt geef ik groot gelijk, want het betekent immers dat de bronnen niet opdrogen, maar een keerzijde is er duidelijk ook: dat het niet meer mogelijk is om al bij voorbaat verzekerd te zijn van een afzetgebied dat groot genoeg is om een dergelijk project zonder verdere fratsen op het gebied van sponsorship en dergelijke aan te gaan. Zelfs Grote Kunst (en daar hoort dit spel van Gvetadze zonder meer toe) ontkomt er niet (meer) aan, moet zich zelfs aan vercommercialisering onderwerpen. Terwijl, om boven het al lang niet meer overzienbare maaiveld uit te steken, zoveel artisticiteit moet worden ingebracht dat het bijna een onmenselijk ogende opgave is geworden om dat nog voor elkaar te krijgen. Overigens zonder garantie op succes. Er is discografisch zoveel voorhanden dat iedere muziekliefhebber daaruit zonder al te veel moeite het beste kan kiezen en het - wat die of die opname betreft - daarbij laat. Hij zal niet zijn zoveelste Chopin aanschaffen. Wat voor de nieuwkomers gelukkig niet geldt. Maar dan zijn er de muziekstreamers zoals Spotify, Tidal en Qbuz die geen 'hardware' meer noodzakelijk maken. Een maandabonnement en de hele discografische wereld gaat voor je open (nou ja, helemaal.bijna dan).

Maar terug naar de Chopin van Gvetadze die van een bijzondere persoonlijke signatuur getuigt. Uiterst begaafd, zo helder als glas, het rubato om stilistisch door een ringetje te halen (de Wals in As, op. 69 nr. 1 mag als schoolvoorbeeld dienen!), getuigend van groot dynamisch raffinement, uitermate verbeeldingsvol en intuïtief (haar spel doet me soms denken aan dat van Benno Moiseiwitsch), fraai genuanceerd, kleurrijk (toucher!), energiek en dramatisch, maar ook dichterlijk en zangerig. En hoewel ik de opname van Pollini en Argerich (beide op DG) zeer hoog op mijn lijstje heb staan, is die van Guido Tichelman en Bastiaan Kuijt gewoon veel beter (en dat schrijf ik niet omdat het een surround-opname betreft: ook in stereo klinkt deze Steinway in een woord fantastisch). De pianostemmer had ook best mogen worden genoemd, getuige zijn bijdrage aan dit geweldige klankperspectief.

'Ghosts' is de titel van deze cd. De pianiste schrijft daarover onder meer:

There comes a point in life when we look back, trying to gain a sense of perspective, and we see ourselves in a different light. We are haunted by memories and doubts, whirring around our minds like ghosts. They tell us of past hopes, love, admiration, but also loneliness, pain and despair. We stand at the edge, looking back, contemplating those moments, wondering what if? And we realise: there is no turning back.

Nino Gvetadze heeft in deze opname de daad bij haar woord gevoegd. We vinden het in dit spel allemaal terug. Het is flonkering met een traan. Een groter compliment lijkt me haast niet mogelijk.

index