CD-recensie

 

© Aart van der Wal, december 2008


 

Chopin: Polonaise in cis, op. 26 nr. 1 - in Es, op. 26 nr. 2 - in A, op. 40 nr. 1 - in c, op. 40 nr. 2 - in fis, op. 44 - in As, op. 53 (Héroique) - in As, op. 61 (Polonaise-Fantaisie) - Andante spianato e Grande Polonaise brilliante in Es, op. 22 - in d, op. 71 nr. 1 - in Bes, op. 71 nr. 2 - in f, op. 71 nr. 3 - Fantasie in f, op. 49 - Tarentelle in As, op. 43 - Barcarolle in Fis, op. 60 - Trois nouvelles études (pour Moscheles: nr. 1 in f - nr. 2 in Des - nr. 3 in As) - Rondo in C, op. 73.

Samson François (piano) (met Pierre Barbizet in op. 73).

EMI Classics 2 12695 2 3 • 70' + 59' • (2 cd's)


Het valt te prijzen dat dergelijke belangrijke uitgaven uit het verre verleden. Ditmaal betreft het opnamen uit François' laatste periode, gemaakt tussen 1966 en 1969 in de Parijse Salle Wagram. Wie was deze Franse pianist eigenlijk? In het cd-boekje ontbreekt zijn biografie.

Deze begaafde musicus werd min of meer ontdekt door Alfred Cortot, die zo van François' spel onder de indruk was, dat hij bereid was hem in zijn Parijse woning de edele kunst van het pianospelen verder te onderwijzen. Dat viel Cortot niet mee, want François had niet alleen een eigenzinnig karakter, maar hij had ook iets van de bon vivant die met zijn extravagante leefstijl de halve wereld aan zijn laars lapte. Maar het talent was en bleef onmiskenbaar. Zozeer zelfs dat Cortot de strijd met zijn pupil weliswaar opgaf, maar hem wel een aanbeveling meegaf voor Yvonne Lefébure, een gevierd docente aan de 'École normale de musique' (wie niet beter weet zou denken dat het om een 'normale muziekschool' gaat...) in het hart van Parijs. Geen wonder eigenlijk want het was Cortot geweest die in 1919 samen met zijn partner Auguste Mangeot dit prestigieuze instituut had opgericht. Niet alleen François kreeg daar muziekonderricht, maar ook Dinu Lipatti, Igor Marketvitch (hij zou later chef-dirigent worden van het Lamoureux-orkest) volgden er een gedegen muziekopleiding. François studeerde verder nog bij Nadia Boulanger (compositie) en tenslotte, in 1938, aan het Parijse conservatorium bij Marguerite Long.

Zijn opnamen voor EMI dateren uit de tijd dat EMI-producer Walter Legge direct na de bevrijding van Europa van de nazi's op zoek was naar goede Franse solisten die hem konden helpen bij de opbouw van de naoorlogse EMI-catalogus. Zijn goede vriend Jacques Thibaud zette hem op het spoor van de violiste Ginette Neveu en François. Na een intensieve auditie kregen beiden een platencontract aangeboden.

 
  Samson François (r.) met Eugène Bigot

De extravagantie heeft de aantrekkelijke François nooit verlaten. Er zullen minstens evenveel vrouwen voor hem gevallen zijn als voor die andere grote romanticus, Franz Liszt. In 1955 trouwde François met Josette Bahvsar. In datzelfde jaar werd hun zoon Maximilien geboren, die in 2002 een uitgebreide, en bij vlagen een intieme biografie over zijn vader publiceerde. Zijn huwelijk bracht hem evenwel niet in rustiger vaarwater. Het nachtleven bleef trekken, hij ging zich te buiten aan drank en drugs, en zijn hoge werktempo deed de rest: in 1968 zakte hij tijdens een concert in elkaar. Het was zijn eerste hartaanval. Twee jaar later overleed François. Hij werd 46 jaar oud.

François fascinerende verschijning en zijn muzikale charisma maakten hem tot een van de belangrijkste pianisten in het naoorlogse Frankrijk. Het ligt voor de hand om zijn speelstijl aan zijn extravagante levensstijl te verbinden, maar dat is een forse misrekening. Ondanks zijn grote belangstelling voor de jazz en de vrije improvisatie nam hij 'zijn' componisten uiterst serieus en woog hij iedere noot op een goudschaaltje, zonder daarbij ook maar een greintje spontaniteit in te leveren. Zijn Chopin-spel was legendarisch, wat in deze EMI-uitgave in elke maat tot uitdrukking komt. Hij beschikte bijna als geen ander over een indrukwekkend kleurenpalet dat hij ook optimaal gebruikte. Hij excelleerde eveneens in het bijna onmerkbare rubato, alsof iedere noot min of meer de laatste kon zijn. Dan was er dat wondermooie legato en de 'gestructureerde fantasie' die de schijn van improvisatie had, maar noot voor noot, frase voor frase was opgebouwd. Geraffineerd pedaalgebruik gaf de ruimte aan kristalheldere lijnen en prachtig gebalanceerde hoofd- en nevenstemmen. François' fenomenale mix van volbloedige passie en dichterlijke lyriek, gevat in zijn feilloze pianistiek hebben zowel zijn vele optredens als het belang van zijn muzikale erfenis merendeels bepaald.

Ik denk dat EMI eveneens bijzonder in haar sas zal zijn geweest met de Franse balance engineer Paul Vavasseur, die voor het label veel opnamen in de Salle Wagram heeft gemaakt en als geen ander in staat bleek om de notoire akoestische galm effectief te bedwingen en de tyische harde zaalklank tot aangenamere proporties terug te brengen. Grote waardering ook voor het digitale wonderwerk dat Simon Gibson weer heeft verricht: deze cd's klinken veel beter dan de oorspronkelijke lp's. Wie geïnteresseerd is in groots Chopin-spel of de uitvoeringspraktijk in die dagen kan met deze twee cd's zijn hart meer dan ophalen.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links