CD-recensie

© Aart van der Wal, oktober 2023

Ik herinner me uit het verleden musicologische discussies over de vraag of in The Great Service en de Anthems van William Byrd (ca. 1540-1623) het orgel wel of niet thuishoorde. In het cd-boekje schrijft de muziekwetenschapper Andrew Johnstone daarover het volgende:

‘The organ accompaniments played on this recording result from more literal reading of the relevant seventeenth-century manuscripts than has been customary since the revival of pre-Restoration church music began in earnest in the 1920s.

Typically, the organ books of the 1620s and '30s supply only the outer voices of passages for full chorus, a hollow texture that editors and organists have long felt obliged to flesh out by doubling some or all of the inner voices. Contrary to modern assumptions, however, the organs built to Tudor specifications in recent years by Goetze & Gwynn (including the St Teilo organ heard here) have revealed not only that the doubling of inner voices is by no means necessary, but also that the two note or ‘bicinium' texture of the manuscripts readily enables doubling of the vocal bass at the octave below. Given that the requisite 10-foot stops were prized components of pre-Restoration church organs, such doubling seems more likely than not to have been common practice in the accompanying of choirs. Its effects on the massive polyphony of Byrd's Great Service will surely speak for themselves.'

Overtuigend en afdoende, naar mijn mening. Christian Wilson, de organist op dit album, doet precies wat hierboven is omschreven, zonder dat de baskant onnodig zwaar wordt aangezet (wat ik dan wel als groot nadeel zou hebben ervaren). Hoofdzaak is wat mij betreft dat de orgelpartij niet afleidt van de even transparant gehouden middenstemmen.

Hieronder een afbeelding van het gebruikte Tudor-kamerorgel (replica):

En van het vocaal ensemble:

Dit is kerkmuziek die een zekere mate van ingetogenheid lijkt te verlangen, al moet ik hier in het midden laten hoe dit er in de eerste helft van de zeventiende eeuw daadwerkelijk aan toe is gegaan. En omdat we het niet weten en omdat het nu eenmaal religieuze werken zijn ligt een min of meer 'schoolse' benadering van deze partituren voor de hand. Het tienkoppige Odyssean heeft er uitdrukkelijk niet voor gekozen, en heeft het aangedurfd om er de meer dan gebruikelijke expressieve gloed aan te geven. We zullen nooit weten of dit l historisch bezien verantwoord is, maar na beluistering van al dit fraais had ik sterk de neiging om dit 'vraagteken' opzij te schuiven, zo betoverend en overtuigend komt deze muziek in deze vertolkingen én de orgelpartij tot leven.

Het orgel is ook solo te horen: in de Fantasia BK 62, eveneens uitmuntend gespeeld door Christian Wilson.

De aanvullende, door de acteur David Suchet gesproken teksten zijn - alleen al door hun lengte - niet in het cd-boekje opgenomen, maar kunnen van de website van Linn (klik hier) gratis worden gedownload (bonustracks, CKDE 608), zij het dat dit in de praktijk nogal lastig uitpakt, inclusief het bekende verplichte gedoe rond gebruikersnaam en wachtwoord. De 'beloning' is er in de vorm van ( ik citeer uit de toelichting op de website van Linn)

[...] 'contemporary readings from the Book of Common Prayer which Odyssean Ensemble has recorded alongside its recording of The Great Service as a way of transporting the listener back to the period when this piece was written, and placing this rich and colourful music in an historical context. The texts are drawn from the now defunct Services for Deliverance from the Gunpowder plot in 1605 and the Accession of the James I to the throne, both of which would have been events where Byrd's music might have been heard, and which he may even have attended.'

De genoemde Services of Deliverance gelden als een soort dankzegging na het faliekant mislukken van de Gunpowder Plot, het Buskruitverraad in 1605, toen Guy Fawkes en zijn katholieke medestanders een poging hadden ondernomen om het parlement op te blazen en koning James I te vermoorden, een feit dat nog steeds jaarlijks op 5 november in Engeland wordt herdacht op Guy Fawkes Day. Fawkes werd op heterdaad betrapt, gevangen genomen en hevig gemarteld in de catacomben van de Tower of London. Hij en zijn medesamenzweerders overleefden het niet. Het was overigens Robert Catesby, de katholieke bedenker en organiator van het plan, die het als zijn opdracht had opgevat om na de gewelddagige dood van de protestantse koning de katholieke leer in Engeland te introduceren. Guy Fawkes Day had dus om die reden beter Robert Catesby Day kunnen heten, al bleef hij wat de actie zelf betreft letterlijk buiten schot.

index