CD-recensie

© Aart van der Wal, december 2020

Johannes Brahms mag dan ietwat minder bekend zijn als liedcomponist, hij schreef er toch maar liefst meer dan 300, waaronder – zoals zoveel componisten voor en na hem - een groot aantal bewerkingen van volksliedjes. Het is een genre dat hem eveneens goed lag en waarin hij menige vrolijke noot liet doorklinken. Dat laatste heeft weliswaar niet het beeld verandert van de ernstig kijkende grijsaard met baard, maar dat maakt het alleen maar des te belangrijker om ook met de meer zonnige kanten van zijn componistennatuur kennis te maken. Daarvoor biedt menig lied bij uitstek alle gelegenheid, al is er binnen dit oeuvre uiteraard ook een groot aantal met aanmerkelijk ernstiger of meer bespiegelende boven- en ondertonen.

In de door Jan Schultsz verzorgde, uitstekende toelichting wordt het terecht benadrukt: dat Brahms' zorgvuldig uitgewerkte liedrepertoire vanuit historisch perspectief uitvoeringen verdient waarin de nodige aandacht wordt besteed aan de door Brahms nauwkeurig neergeschreven aanduidingen met betrekking tot o.a. articulatie en frasering. Dat ligt misschien voor de hand, maar in menig lied maken ze wel het verschil tussen een (meer) massieve en aldus weinig beweeglijke interpretatie en die waarin de klemtoon juist ligt op doorzichtigheid, lichtheid en beweeglijkheid. Het leggen van die juiste klemtoon betekent tevens dat tekst en muziek aanzienlijk beter zo niet volmaakt in de door de componist bedoelde context komen te staan.

Brahms' liedproductie omvat maar liefst ruim veertig jaar, van de zes liederen op. 3 uit 1853 tot de ‘Vier ernste Gesänge' uit 1896. Daaruit is voor deze dubbel-cd een weloverwogen keuze gemaakt en worden aldus de vele facetten van Brahms' eminente liedkunst ruimschoots belicht. Er is daarbij geopteerd voor een chronologische rangschikking, wat de luisteraar tevens in staat stelt om Brahms' ontwikkelingsgang als liedcomponist goed te volgen: van ‘Heimkehr' (voltooid in 1853) tot de vijf liederen op. 107 (1888), met als tekstdichters o.a. Ludwig Uhland, August von Platen, Georg Friedrich Daumer, August Kopisch, Eduard Mörike, Wolfgang von Goethe, Ludwig Hölty, Max Kalbeck, Heinrich Heine en Carl van Lemcke. Maar er zijn ook teksten uit ‘Des Knaben Wunderhorn' en de wervelende acht ‘Zigeunerlieder' op. 103.

De vier vocalisten die op dit dubbelalbum hun opwachting maken zijn jong, maar wel met een brevet van groot vocaal en interpretatief vermogen; waar nog bijkomt dat hun fraaie stemmen zich bijzonder goed mengen in de duetten. We zijn getuige van vocalistiek van de bovenste plank, met de uitgelezen tekstverbeelding en het vereiste engagement om de kroon op dit werk kunnen zetten.

	'Hammerflügel' van J.B. Streicher

De Nederlandse pianist Jan Schultsz (hij woont al jaren in Zwitserland) begeleidt op een originele ‘Hammerflügel' (nr. 7243) uit 1871, uit de fabriek van Johann Baptist Streicher, de zoon van Nanette Stein (zij was getrouwd met de pianobouwer Johann Andreas Stein) en die andere zeer bekende pianofabrikant: Johann Andreas Streicher (ja, het bouwen van piano's zat duidelijk in de familie). Thuis in Wenen bezat Brahms een soortgelijke fortepiano en dus moeten zowel klank als speltechnische mogelijkheden van nr. 7243 merendeels overeenkomen met het door Brahms gebruikte instrument.

Brahms schreef er zelf over:

‘Es ist eine ganz andere Sache, für Instrumente zu schreiben, deren Eigenschaften und Klang man beiläufig im Kopf hat und welche man nur geistig hören kann, als für Instrumente zu schreiben, die man durch und durch kennt, so wie ich dieses Piano kenne. Bei diesem weiß ich immer genau, was ich schreibe und warum ich auf die eine oder andere Weise schreib.'

Het pakt uit als een betoverende combinatie: deze drie uiterst gestileerde, door aanstekelijke spontaniteit omgeven zangstemmen en de door Schultsz zeer fraai bespeelde fortepiano van Streicher.

Er is nog een compliment op zijn plaats: voor pianostemmer Georg Senn en opnameproducer Markus Heiland. Zonder hen zou deze schitterende productie evenmin mogelijk zijn geweest!

index