CD-recensie

 

© Aart van der Wal, januari 2008


 

Brahms: Klarinetkwintet in b, op. 115.

Walter Boeykens (klarinet), Marjeta Korosec en Eric Baeten (viool), Thérèse-Marie Gilissen (altviool),
Luc Dewez (cello).

EPR-Classic 1, 2007 • 38' • + bonus-dvd (documentaire)

Zie ook www.eprclassic.eu

 


Het vierdelige klarinetkwintet op. 115 (bezetting: klarinet, 2 violen, altviool en cello), het klarinettrio op. 114 en de beide sonates voor klarinet en piano op. 120 vormen de fraaiste voorbeelden van Brahms’ Spätstil, de late stijl met een duidelijk accent op de herfstachtige wijsheid die zo weldadig aandoet.
Brahms moet zeer geïnspireerd zijn geweest door de virtuoze verrichtingen van de klarinettist aan het hof van Meiningen, Richard Mühlfeld, want anders is het onwaarschijnlijk dat deze prachtige werken voor dit zo fraaie, warm gloeiende instrument ooit zouden zijn geconcipieerd.

De melancholieke inslag van het klarinetkwintet kan niet verhelen dat Brahms, weliswaar trouw aan de principes van de sonatevorm, daaraan een motief (eigenlijk meer een motto) vooraf laat gaan dat tijdens de doorwerking de functie van kiemcel vervult die de wortel is van de daarop volgende thematische verwikkelingen en waarbij de componist er niet voor schroomt daarmee tevens een werkelijk maximale contrastwerking te realiseren. Het is die kiemcel en de ontwikkeling ervan die tot die direct aansprekende en overtuigende inzichtelijke structuur leidt. De coherentie wordt nog eens versterkt doordat in de finale, waarin de variatievorm domineert, wordt teruggegrepen op thematisch materiaal uit het openingsdeel, en wel op een dusdanig inventieve wijze dat de structuur zich als het ware óver het slotdeel naar het eerste deel uitstrekt, wat het geheel een bijzonder sterke hechtheid verleent en wat we ook aantreffen in het Derde strijkkwartet.

Het zal geen verwondering wekken dat vanuit het oogpunt van de persoonlijk getinte expressie het middendeel in de vijfdelige liedvorm letterlijk een centrale plaats in het werk inneemt: het Adagio is vervuld van een edel pathos in een Hongaars gekleurde melange die naar expressieve hoogten voert, waarbij al snel duidelijk wordt dat de ‘late’ Brahms niet alleen een grote voorliefde voor de klarinet moet hebben gekoesterd, maar dat hij ook bijzonder goed op de hoogte was van de expressieve mogelijkheden van het instrument. In dit schitterend uitgewerkte parcours neemt de klarinet soms zelfs het karakter aan van de menselijke stem, wat toch wel heel bijzonder mag heten. Het solo-instrument is voortdurend primus inter pares in dit grootse spel van melodieuze en harmonische vervlechting van hoofd- en nevenmotieven, afgewisseld door quasi improvisatorische elementen, die alle echter voortvloeien uit het thematische materiaal.

Het klarinetkwintet is zonder enige twijfel een van Brahms' meest lyrische stukken, met een ideale versmelting van de klarinet met het strijkensemble. Hier kunnen en mogen geen concessies worden gedaan aan klankbalans en samenspel. De kleinste ongelijkheid of oneffenheid wreekt zich onmiddellijk en dus wagen vrijwel uitsluitend meesterensembles zich aan deze beurtelings introverte en extroverte muziek.

Zeker, er bestaan bijzonder fraaie opnamen van dit werk, o.a. van Stoltzman en het Tokyo kwartet (RCA 09026-68033-2), Shifrin en het Emerson kwartet (DG 459.641-2), en Leister met het Leipzig kwartet (MDG 307.079-2), maar wat mij betreft mag deze nieuwe uitgave ook mee in de eindronde. Boeykens beschikt over een prachtige, warme toon, zijn expressieve benadering zorgt voor een warme gloed. Zijn behandeling van de lange melodielijnen en spanningsbogen is ideaal, zoals ook zijn legatofraseringen prachtig worden vormgegeven. Het speltechnische raffinement staat geheel ten dienste van de muziek. Nergens vestigt hij de aandacht op zijn technisch meesterschap, wat ook voor de muzikale structuur als geheel zegenrijk uitwerkt. De overige leden van het ensemble leveren qua intonatie, klankbalans en samenspel een ware meesterprestatie. Dit is fijnzinnig musiceren van de bovenste plank. De opname laat het allemaal vlekkeloos uit de luidsprekers komen.

Tja, nog geen halfuur muziek. Daar vul je natuurlijk niet echt een cd mee, maar de bijgesloten dvd is een bijzonder charmante en waardevolle bonus, die het absoluut waard is om meerdere malen bekeken te worden. Walter Boeykens neemt ons mee naar plaatsen die in zijn leven een belangrijke rol hebben vervuld, hij vertelt over zijn achtergronden en familieleven en brengt ons in contact met de bekende Parijse klarinetbouwer Buffet Crampon en de eveneens in Parijs gevestigde fabrikant van mondstukken en rietjes: de wereldberoemde firma Vandoren. Hij praat over zijn ernstige ziekte en we zien hem tijdens het lesgeven. Zijn warme toon weerspiegelt zijn warme persoonlijkheid.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links