CD-recensie

© Aart van der Wal, januari 2023

Bewerkingen zijn van alle tijden, al zijn ze niet altijd geslaagd of noodzakelijk. Zonder dit thema verder uit te spinnen (ik heb dat al eerder gedaan) mag worden gezegd dat zeker waar het een nogal beperkt repertoire voor een aantal instrumenten betreft, een 'noodgreep' (want dat is het dan) zeker op zijn plaats kan zijn. Dat geldt bijvoorbeeld voor het repertoire voor cello en contrabas, zowel solo als duo. Er kan daarom niets op tegen zijn om voor duetten tussen cello en contrabas terug te grijpen op bewerkingen, ook als ze van 'vreemde hand' stammen.

Giovanni Bottesini (1821-1889) komt de eer toe dat hij de contrabas uit het traditionele tutti-domein heeft weten te halen en het ook in de kamermuziek een beduidende rol wist toe te dichten. Ook diens zeker niet voor de hand liggende instrumentale arrangementen zijn er het klinkende bewijs van.

In het cd-boekje wordt over de contrabas het een en ander uitgelegd (en aangezien de meesten onder ons de Engelse taal minstens enigszins machtig zijn geef ik het precies zo hieronder weer):

The four-, sometimes fivestring orchestral bass (not transposing) is opposed by the solo bass (often a ¾-size instrument) with its own tuning, and in the past before that there had been local variations (for example, the so called “Viennese tuning” in the 18th century). The solo tuning is the one that, since the middle of the 19th century, allows for the most virtuosic playing and results in the most brilliant sound: ,F# –,B – E – A are the four strings: a whole tone higher than the orchestral tuning common since Dragonetti, that is, the late 18th century. This fact results in the key chaos that one often notices as a listener in double bass works and that is the first question for the present arrangements.

En verder:

Written probably in 1839, but in any case during Bottesini’s studies at the conservatory in Milan (and therefore not surprisingly dedicated to his teacher, Luigi Rossi), they are notated in the keys of G Major, C Minor and D Major. Assuming that they were played in solo tuning, they thus sound in A Major, D Minor and E Major. Nevertheless, as with most other double bass works, it has become accepted to title them in the notated key, even though they sound a whole tone higher. Listeners with perfect pitch will hear countless recordings of double bass concertos “in D Major” that sound in E Major; necessarily, the accompanying parts were notated in the sounding key, since, as is well known, the usual string apparatus does not transpose. (Hence, the double bass is an exception in the world of music: The solo part of Haydn’s trumpet concerto, for example, is notated in C Major in the original, but of course it is known to be in “E Flat Major” in which it sounds – not to mention horn and trombone concertos in all sorts of keys). We have decided to use the double bass’s solo tuning, which preserves the notation of the only available first edition of the works in G Major, C Minor and D Major, but sounds in A Major, D Minor and E Major, making these keys mandatory for the cello.

According to tradition, Bottesini himself tuned his three string Testore bass (it lacked the lowest string, as was customary in Italy at the time) up to a fourth higher in order to achieve the greatest possible brilliance of sound. For the violoncello, this question is relevant in the present case only for the second Gran Duetto: D Minor sounds more brilliant than C Minor. Rather, A Major and E Major are clearly more “uncomfortable” than G Major and D Major would be. However, following the conventions of the wider musical world, the sounding keys are “name-giving” for our arrangements. We therefore break with how the works are known, even though it is perfectly consistent with Bottesini’s acoustic result (and the few recordings of these works with two double basses), but certainly not what can be read in liner notes and concert programs.

Wij hebben de uitermate virtuoze contrabassist Rick Stotijn als belangrijkste pleitbezorger van Bottesini's huzarenstukken op de contrabas, maar onze oosterburen hebben Christine Hoock, die het tot een van de weinige toonaangevende virtuozen op haar lijfinstrument, de contrabas, heeft gebracht. Er zijn tienduizenden contrabassisten op onze aardbol, maar slechts het spreekwoordelijke handvol dat speltechnisch zo goed de weg weet op dit behoorlijk weerbarstige instrument.
Tijdens haar studieperiode (in Frankfurt en Genève, bij respectievelijk Günter Klaus en Franco Petracchi) richtte ze het Frankfurt Doubl Bass Quartet op. In de loop der tijd bekwaamde ze zich niet alleen in het romantische repertoire voor solobas, maar raakte ze ook goed thuis in de jazz, elektronische en wereldmuziek.

Oostenrijk mag trots zijn op de cellist Martin Rummel, die zich bovendien onderscheidt als cultuurmanager en academicus. Al is het bespelen van de cello zijn 'core business'. Rummel studeerde aan het Bruckner Conservatorium in Linz en aan het Conservatorium van Keulen.

Op dit album zijn twee topmusici aan het 'woord'. Ze laten de vonken ervan afspatten, maar hun spel getuigt evenzeer van expressieve lyriek. Het heeft kort samengevat een kostelijk album opgeleverd.

index