Boccherini: Kwintet voor 2 violen, altviool en 2 celli in g, op. 29 nr. 6 (G 318) - in d, op. 18 nr. 5 (G 287) - in F, op. 41 nr. 2 (G 347).

Ensemble Explorations.

Harmonia Mundi HMC 901894 • 61' •

 

 

---

Explorations reikt van een kleine bezetting (voor dit Boccherini-programma bestaande uit 2 violen, altviool en 2 celli) tot een volwassen kamerorkest en kan inmiddels bogen op een internationale, succesvolle carrière die het ensemble al een decennium lang op talloze podia heeft gebracht. Leider Roel Dieltjens: “In de afgelopen tien jaar hebben we in 20 landen in 5 werelddelen 239 concerten gespeeld, met 71 composities van 24 componisten. Tussendoor maakten we 8 cd’s. Nu zijn druk bezig met 6 topwerken uit het repertoire van de kamermuziek: de 6 strijkkwintetten van Mozart, voor 2 violen, 2 altviolen en cello.”

Daarmee zijn we dan tevens bij Boccherini aanbeland, want is wel gesuggereerd dat Mozart zijn strijkkwintetten schreef om koning Friedrich Wilhelm van Pruisen te tonen dat hij dat beter kon dan Boccherini, de componist die dit genre eigenlijk groot heeft gemaakt en als de hofcomponist van Friedrich Wilhelm grote faam genoot, terwijl Mozart in Wenen juist aan populariteit inboette. Hoe we ook tegen die geschiedenis aankijken, feit is wel dat Mozart er belang bij had om met zijn kwintetten zo goed mogelijk voor de dag te komen.

Luigi Boccherini (Lucca 1743 – Madrid 1805) had een bijzondere band met de cello. Net 13 jaar trad hij al op als solocellist en was hij niet alleen een ‘veelschrijver’ die op alle muzikale markten thuis was, maar ook een nieuwe vorm creëerde: het strijkkwintet in verschillende bezettingen, waaronder de kwintetten voor 2 violen, altviool en 2 celli. Hij schreef er niet minder dan 138, maar daarnaast ook nog onder andere 91 strijkkwartetten, 21 vioolsonates, 29 symfonieën, 10 celloconcerten én opera’s en kerkmuziek.

Zijn muziek mist dan wel de diepgang van die van Haydn en Mozart, is met zijn buigende melodieën eerder elegant en gracieus, maar het valt niet te ontkennen dat Boccherini een persoonlijke stijl ontwikkelde die ook gekenmerkt wordt door originele invallen en zelfs furieuze passie. De thematische behandeling is, vergeleken met die van de Weense School, vrij, waarbij een belangrijke plaats is ingeruimd voor de herhaling van frases en het modelleren van rijke versieringen, waarin kunstzinnige fijnzinnigheid een van de belangrijkste pijlers is. Melodische inventie en dynamische nuancering zijn een ander wezenskenmerk van Boccherini’s componeerstijl. De drie kwintetten op deze cd zijn daarvan ook een schoolvoorbeeld.

Hij stond niet aan de zijlijn van die geschiedenis, maar droeg juist door die rijk gevarieerde strijkkwintetten bij aan de muzikale ontwikkeling. Als we voor de muziek vanaf de achttiende eeuw een nauwkeurige tijdlijn uitzetten, dan hoort de muziek van Boccherini daar zeker bij. Ook al kent menige muziekliefhebber misschien alleen dat éne menuet!

Over hun Rossini-cd was ik bijna twee jaar geleden niet zo enthousiast, maar met deze Boccherini-uitgave heeft het ensemble zich wat mij betreft volledig gerevancheerd. Ritmisch precies (ook in de zachte passages!), goed gearticuleerd en in een dynamisch goed geproportioneerd kader komt deze uitvoering als het ware los van de technische materie. Het spelplezier spat er vanaf en dat werkt ook op de luisteraar aanstekelijk. Het belangrijkste is misschien wel dat het ensemble deze muziek terecht uit het traditionele circuit van de betere amusementsmuziek heeft gehaald, een lot dat onder andere ook Vivaldi’s muziek jarenlang heeft getroffen. Wie dieper graaft komt altijd verder en dat bewijs wordt hier overtuigend geleverd.

De balans in deze opname is uitstekend en de instrumentalisten zitten niet bijna bij de toehoorder op schoot. Wat zoveel wil zeggen dat er voldoende ruimte rondom het ensemble is gecreëerd zonder dat details daardoor verloren gaan. Samenvattend een waardevolle productie die een accolade verdient.